Kwaliteitsrijst voor stedelijke consumenten in Indonesië en daarbuiten

Een maaltijd zonder rijst? Dat is in Indonesië geen volwaardige maaltijd. Rijst is een hoofdingrediënt bij het ontbijt, de lunch, het diner en in snacks. Geen wonder dat de gemiddelde Indonesische ongeveer 114 kilogram rijst per jaar verbruikt! Dat is veel. Heel veel. De gemiddelde Aziatische eet ongeveer 93 kilogram rijst per jaar, de gemiddelde West-Afrikaan 80 kilogram, de gemiddelde Latijns-Amerikaan 37 kilogram en de gemiddelde Noord-Europeaan slechts 4 kilogram.

Rijst heeft niet alleen een centrale plaats in de Indonesische keuken en cultuur. Het is ook een cruciaal onderdeel van de economie van het land. Indonesië is het derde grootste rijstproducerende land, na China en India. 90% van de rijst in Indonesië wordt geproduceerd door kleine boeren. Deze boeren produceren meestal rijst van lage kwaliteit. Rijstproductie van hoogwaardige kwaliteit wordt grotendeels gecontroleerd door grote bedrijven, aangezien de capaciteit en de infrastructuur van kleine en middelgrote producenten om kwaliteitsrijst te produceren beperkt is. Het is echter precies de productie van premium rijst die betere inkomens kan bieden aan kleine rijstboeren, aangezien de vraag naar hoogwaardige rijst bloeit.

Dit geldt niet alleen voor exportmarkten, maar ook voor lokale markten. Binnenkort zal meer dan de helft van de Indonesische bevolking tot de middenklasse behoren. Deze consumenten uit de middenklasse zijn niet langer tevreden met rijst die veel breuk en onzuiverheden bevat. Ze zijn bereid om maximaal drie keer meer te betalen voor premium kwaliteit rijst die gecertificeerd bio of “gezond” is (dat wil zeggen geproduceerd met organische pesticiden en een beperkte hoeveelheid kunstmest). Marktonderzoek bevestigt dit: de verkoop van premium biologische rijst groeit met 20-25% per jaar in Indonesië, terwijl de verkoop van conventionele rijst slechts met 5% per jaar groeit.

Indonesië's belangrijkste rijstproducerende eiland is Java, bekend om zijn groene sawahs (rijstvelden) omringd door vulkanen. Maar Java is ook 's werelds dichtbevolkste eiland: mega-stad Jakarta en stedelijke centra als Solo, Yogyakarta en Bandung zijn de thuisbasis van 57% van de Indonesische bevolking. Zorgen dat al deze consumenten toegang hebben tot gezond eten, met name rijst, is een grote uitdaging voor lokale overheden en biedt kansen voor de vele rijstboeren van het eiland.

Sinds 2014 werkt VECO Indonesia samen met 3 organisaties van kleinschalige rijstboeren: APOB en APPOLI in het district Boyolali van Centraal Java en SIMPATIK in de wijk Tasikmalaya in West-Java. Samen vertegenwoordigen ze bijna 10.000 rijstboeren en -boerinnen. Sinds 2014 trainden APOB, APPOLI en SIMPATIK met de steun van Vredeseilanden hun leden om hoogwaardige gezonde en biologische rijst te telen. Inmiddels hebben ze de nodige certificaten behaald om hun rijst op nationale en internationale markten te verkopen. Er wachten echter nog taaie uitdagingen eer elke rijstboer een leefbaar inkomen kan verdienen met de productie van kwaliteitsrijst.

• Om hun kwaliteitsrijst als gezond of bio te laten certificeren, moeten de boerengroepen een intern controlesysteem (ICS) hebben dat garandeert dat alle rijst geproduceerd wordt volgens de gewenste normen. Alleen dan kan je samen verkopen. Momenteel gebruiken niet alle boerengroepen van de coöperaties een intern controlesysteem.
• Boeren hebben moeite om lokale zaden en organische meststoffen van goede kwaliteit te vinden.
• Klimaatverandering en fenomenen zoals El Niño beïnvloeden de productie en de kwaliteit negatief. Droogtes hebben in de afgelopen jaren geleid tot een gebrek aan water en verminderde productie. Onverwacht zware regenval heeft negatieve invloed op de kwaliteit van de rijst.
• Al drie organisaties doen hun eigen verwerking, maar je hebt de juiste machines nodig om rijst van hoge kwaliteit te selecteren, te reinigen en te verwerken.
• De capaciteiten van de boerenorganisaties schieten nog op een aantal vlakken te kort. Vrouwen en jongeren zijn ondervertegenwoordigd. De capaciteiten van de organisaties op vlak van boekhouding, marketing en onderhandelen zijn eerder zwak. Dat beperkt hun kansen op eerlijke contracten en toegang tot financiële diensten.
• Het nationale beleid rond rijst is niet aangepast aan de nieuwe realiteit van veeleisende consumenten die bereid zijn een meerprijs te betalen voor kwaliteit. Momenteel bepaalt BULOG, het staatsbedrijf dat mede de voedseldistributie beheert, in grote mate de marktprijs. Deze prijs wordt zeer laag gehouden en maakt geen onderscheid tussen hoge en lage kwaliteit. Boeren die hoogwaardige rijst produceren, zijn daarom afhankelijk van de goede wil van de kopers om boven deze prijs te verkopen. Om dit te veranderen zou de Indonesische overheid verschillende prijzen moeten stellen voor verschillende soorten rijst. Dat is ook wat ASEAN (de Aziatische Economische Gemeenschap) adviseert.

• Vredeseilanden faciliteert trainingen voor de implementatie van Interne Controlesystemen om kwaliteit te waarborgen.
• We ondersteunen de boerorganisaties om zaaigoed en organische meststof te produceren. De zaden en organische meststoffen worden met korting verkocht aan leden, en tegen marktprijzen aan andere rijstboeren.
• We introduceerden het “System of Rice Intensification” (SRI) aan de organisaties en hun boerenleden om beter om te gaan met droogtes. Bij SRI geef je de rijstplanten meer ruimte om te groeien, wat het watergebruik met 50% vermindert en de productie opdrijft.
• Wij helpen rijstboerorganisaties om hun bedrijven te professionaliseren. Dit betekent onder andere:
  • Trainingen rond boekhouden, opstellen van business plannen, marketing, voorraadbeheer, verwerking en opslag van rijst.
  • Initiatieven via zomerkampen en wijkevenementen om de betrokkenheid van vrouwen en jongeren te verhogen.
  • Linken leggen met opkopers, nationaal en internationaal, om zaken te doen op lange termijn.
• Vredeseilanden begeleidt de steden Solo en Bandung om een beleid te ontwikkelen dat de productie van gezond voedsel voor hun inwoners ondersteunt. Met een aantal lokale organisaties verduurzamen we de voeding in schoolkantines, restaurants, ziekenhuizen.

Vredeseilanden ondersteunt 2 rijstcoöperaties op Centraal-Java (Boyolali district) en 1 coöperatie op West-Java (Tasikmalaya district).

• APOB (Asosiasi Petani Organik Boyolali / Organic Farmer Association of Boyolali) verenigt 26 boerengroepen met in totaal 1.848 leden (1.634 mannen en 214 vrouwen. 90 van hen zijn jonger dan 30).
• APPOLI (Aliansi Petani Padi Organik Boyolali / Organic Rice Farmer Alliance of Boyolali) verenigt 81 boerengroepen met in total 4.426 leden (3.708 mannen en 718 vrouwen).
• SIMPATIK (Sistem Pangan Organik Tasikmalaya, or The Organic System of Tasikmalaya) heeft 2.854 leden (2.445 mannen en 409 vrouwen).

• Het ledenaantal groeide sterk in alle coöperaties. Boeren die het intern controlesysteem nog niet gebruiken, kunnen hun oogst niet collectief verkopen. Wel kunnen ze geniet van voordelen zoals trainingen.
• Na een periode van forse vooruitgang, daalde het gemiddeld inkomen (in Indonesische Rupiah, per hectare) van boeren in Boyolali en Tasikmalaya door de lange droogte in 2015. Boeren konden niet planten in het tweede seizoen, wat leidde tot een afname van de productiviteit.
• APPOLI en SIMPATIK hebben beide internationale certificaten voor biologische rijst verkregen en een succesvolle handelsrelatie met PT Bloom Agro opgebouwd. Onder de merknaam 'Sunria’ wordt de rijst onder andere via Biofresh in Belgische natuurvoedingswinkels verkocht.
• APOB implementeerde een intern controlesysteem bij 11 van de 26 boerengroepen. In 2016 behaalden zij hun eerste binnenlandse biologische rijstcertificaat. Ze verkopen onder andere aan HealthyChoice in Jakarta en aan markten in de nabijgelegen steden Solo en Yogyakarta.
• Rijst die zijn weg niet naar kwaliteitsmarkten vindt, wordt verwerkt tot rijstpoeder voor babyvoeding en verkocht op lokale markten.
• APOB, APPOLI en SIMPATIK organiseren in 2015 en 2016 regelmatig jeugdkampen voor jonge boeren. Elke organisatie heeft nu een aantal jonge stagiairs als agro-technische assistenten.
• APOB, APPOLI en SIMPATIK halen een degelijk niveau van boekhouding en bedrijfsvoering.

• APOB, APPOLI en SIMPATIK begeleiden hun leden succesvol om een intern controlesysteem te implementeren en de SRI-teelt te gebruiken.
• Meer jonge boeren zijn betrokken bij de dagelijkse beheer van de boerenorganisaties.
• De drie boerenorganisaties krijgen kunnen leningen afsluiten om de coöperaties uit te bouwen.
• APOB, APPOLI en SIMPATIK hebben een onderneming uitgebouwd rond de productie en levering van zaden en organische meststoffen.
• De coöperaties voldoen aan de strengste eisen van opkopers, waardoor ze contracten op lange termijn kunnen afsluiten.
• De boerenorganisaties verkopen hun rijst direct aan consumenten onder een eigen merk.
• De overheid hervormt haar prijsbeleid voor rijst, zodat er een onderscheid gemaakt wordt tussen lage, gemiddelde en hoge kwaliteit.
• De stadsbesturen van Solo en Bandung ondersteunen met hun beleid duurzame productie en consumptie.

Op lange termijn stomen we een nieuwe generatie boeren klaar die een goed inkomen verdient door de groeiende bevolking in steden te voorzien van gezonde, betaalbare voeding die op duurzame wijze geproduceerd is.