In de regio's Hauts Bassins en Cascades, in het westen van Burkina Faso, zijn er vijf voorkook-centra voor rijst. Die centra worden beheerd door de verschillende afdelingen National Union of Burkina RICE Steamers (UNERIZ). Elke dag gaan vrouwelijke ondernemers er naartoe om de paddy rijst (ongepelde rijst) die ze bij rijstboeren in de regio hebben gekocht of zelf hebben gekweekt, voor te koken. Ze krijgen er ook opleiding in alle technieken die nodig zijn om een kwaliteitsvol product af te leveren: het wassen, het weken, het voorkoken van de paddy rijst zelf, maar ook het drogen, het pellen, het wannen, sorteren, verpakken én collectief verkopen van de gekookte rijst. Ze leren ook hoe ze hun voorkook-activiteit, hun bedrijfje als je wil, beter kunnen beheren om er het beste uit te halen.
Voorkoken van rijst via franchise
Voorkoken van rijst via franchise
Te weinig capaciteit
Het voorkoken van rijst is een zeer lucratieve activiteit voor vrouwen. In de loop der jaren hebben ze hun inkomsten uit het voorkoken bijna zien verdubbelen. De voorkook-centra kunnen 20 vrouwen per dag bedienen, maar gezien het aantal vrouwelijke leden van de verschillende afdelingen (gemiddeld 200), kunnen ze er slechts om beurten terecht en kan de tijd tussen twee beurten voor dezelfde vrouw op sommige plaatsen oplopen tot 2 à 3 maanden...
Er zouden minstens 10 centra nodig zijn om alle vrouwen voldoende te kunnen bedienen. Maar de vrouwen en hun organisaties hebben niet de middelen om meer centra te bouwen, zonder hulp van buitenaf. Eerst moet er grond aangekocht worden om op te bouwen, de gebouwen moeten aan alle gezondheidsnormen voldoen en de nodige apparatuur moet aangeschaft worden. Alles bij elkaar een zeer zware investering.
Volgens de onderzoeken van UNERIZ vertegenwoordigt de collectieve productie van de twaalf voorkook-centra die lid zijn van de koepelorganisatie slechts een kwart van de productie van de 3163 individuele leden. De extra driekwart van de rijst wordt daarom bij de vrouwen thuis voorgekookt. Daar ontbreekt echter de infrastructuur en de leermogelijkheden om de door de markt verwachte kwaliteit te bereiken. Rijst die thuis wordt voorgekookt, vertoont belangrijke gebreken zoals schilresten en kleine steentjes die tussen de rijst blijven zitten, of verbrande korrels. De marktprijs voor thuis voorgekookte rijst ligt dan ook een stuk lager. Tot nu toe zijn de voorkook-centra de enige plaats waar vrouwen de door de consument gevraagde kwaliteit kunnen leveren.
Een innovatief bedrijfsmodel voor een betere markttoegang
Rikolto wil de vrouwen doen denken als ondernemers in plaats van te wachten op hulp van buitenaf. Als vrouwen worden ondersteund bij het opzetten van micro-ondernemingen die in staat zijn om voldoende hoogwaardige rijst te leveren, zullen zij hun individuele inkomen verder zien stijgen.
Daarom heeft Rikolto, in samenwerking met UNERIZ, een alternatief bedrijfsmodel ontwikkeld dat tegemoet komt aan de vraag van de individuele voorkooksters: het franchise bedrijfsmodel voor voorgekookte rijst. De vrouwen hebben vooral behoefte aan financiering om te investeren in apparatuur, en om paddy rijst en aantrekkelijke verpakkingen aan te kopen. Daarnaast is er ook nood aan opleidingen in voorkook-technieken en ondernemerschap. Maar ook in het toepassen van innovatieve ecologische technieken zoals voor het verminderen van brandhoutverbruik, minder waterverspilling tijdens het voorkookproces én het gebruik van hernieuwbare energie in het transformatieproces.
Het franchisemodel werd samen met de vrouwen ontwikkeld UNERIZ, die de initiatiefnemer is van het "franchisenetwerk", levert de nodige knowhow en diensten aan de vrouwelijke franchisenemers:
- opleiding over goede productie en over het beheer van een microbedrijf
- kwaliteitscontrole van de geproduceerde rijst
- levering van verpakkingen en merkproducten
- regelen van de toegang tot krediet;
De franchisenemers zijn in dit geval individuele vrouwen die paddy rijst transformeren (voorkoken op een kwaliteitsvolle manier) en dan de rijst leveren aan het voorkook-centrum, dat de collectieve marketing doet.
Wat is een franchise?
Franchising is een methode van samenwerking voor de verkoop van een product onder een bepaalde merknaam. De overeenkomst wordt gesloten tussen een bedrijf, de franchisegever, en één of meer andere bedrijven, de franchisenemers.
Toegang tot krediet is belangrijk om de duurzaamheid van het model te waarborgen. Daarom heeft Rikolto financiële instellingen met UNERIZ aan tafel gebracht, met een partnerschap tussen UNERIZ en CorisBank als resultaat. UNERIZ heeft nu een garantiefonds bij CorisBank, daardoor kunnen leden tegen een lager rentetarief lenen om apparatuur en paddy rijst te kopen.
UNERIZ van zijn kant biedt vrouwen een aantal diensten die financiële instellingen geruststellen. Alle vrouwen zijn getraind in bedrijfsvoering, kredietmanagement en het opstellen van financieringsaanvragen. Er wordt gewerkt met individuele bedrijfsplannen, een boekhouding en andere managementinstrumenten.
We hebben bij UNERIZ veel geleerd bij het opzetten van dit franchise-model. Ik wil Rikolto bedanken voor het vertrouwen in UNERIZ om dit model te testen en de franchisegever te zijn. Franchising is een goed bedrijfsmodel dat vrouwen in staat stelt hun eigen bedrijf te ontwikkelen. Ik moedig Rikolto aan om organisaties als de onze verder te begeleiden bij het ontwikkelen van dergelijke innovatieve modellen.
Twee innovatieve technologieën getest... met interessante resultaten
Bij de start van dit franchise-model werd ook innovatieve apparatuur getest: een zonnedroger en een roestvrijstalen kook-set. Beide technologieën bieden een oplossing voor de beperkingen die vrouwen ondervonden bij het stomen:
- De kwaliteit van de voorgekookte rijst is beter: de onzuiverheidsgraad ging van 20% naar 7%: d.w.z. minder zwarte korrels, steentjes, schilresten en zemelen.
- Het percentage gebroken korrels is verlaagd van 40% tot 15%.
- De hoeveelheid verwerkte paddy rijst per vrouw werd meer dan verdubbeld. Vroeger verwerkten de vrouwen 40 kg paddy rijst per kookbeurt, met de nieuwe kook-set is dat 100 kg rijst in één keer. Zo’n 500 kg per dag.
- Na het voorkoken moet de rijst worden gedroogd. Bij traditionele droog-methodes duurde het een hele dag en nacht om goed gedroogde rijst te verkrijgen. Met de zonnedroger kan de 500 kg voorgekookte rijst in 6 tot 8 uur worden gedroogd. Naast het drogen beschermt de droger de rijst ook tegen verschillende soorten vervuiling zoals stof, insecten en steentjes.
Consumenten houden van rijst die hygiënisch geproduceerd is, waar geen steentjes of verbrande korrels tussen zitten en ook geen schilresten of zemelen. Ze willen goed verpakte rijst met lange, ongebroken korrels en een uniforme kleur.
Win-win
De gebruikte technologieën zorgen voor een vermindering in de arbeidstijd voor de vrouwen. Omdat ze grotere kook-sets gebruiken, kunnen ze een grotere hoeveelheid per keer verwerken. Ook de droogtijd - waarbij de vrouwen de rijst telkens moeten roeren - wordt met een derde verminderd. Dit verhoogt hun winstmarges.
En de vrouwen krijgen nu ook een betere prijs, wat hun inkomen aanzienlijk verbetert. Concreet betekent dat een verhoging van de groothandelsprijs van 320 tot 600 FCFA/Kg, wat resulteerde in een verhoging van het inkomen van 480.000 FCFA (730 euro) tot 775.000 FCFA (1180 euro).
Met een totaal budget van 145.000 euro wordt dit project uitgevoerd met de financiële steun van JAFOWA, DGD, Ondernemers voor Ondernemers en van de particuliere donateurs van Rikolto.