Schrijf je mee koffiegeschiedenis?

Het verhaal van arabica koffie in Oost-Congo is eigenlijk van relatief recente datum. Het is pas in de latere jaren 40 en 50 dat het koloniale bestuur koffie actief is gaan promoten als een bron van financiële inkomsten voor de landelijke bevolking. Uiteraard gebeurde dat volledig in de geest van die tijd. De boeren werden verenigd in coöperaties, maar die waren enkel bedacht om de toelevering te organiseren van koffiebessen aan de wasstations van de koloniale bedrijven. De verwerking gebeurde centraal door goed opgeleid personeel. Resultaat: uitstekende koffie, die makkelijk zijn weg vond op de wereldmarkt.

Na 1960 was het opgebouwde koffie-elan sterk genoeg om de stuiptrekkingen van de onafhankelijkheid te overleven, en de Congo-koffie groeide verder uit tot zijn absolute hoogtepunt eind jaren 80. Toen werd meer dan 120.000 ton koffie uitgevoerd.

Maar dan ging het snel bergaf in Congo. Het opgeven van het quotasysteem en prijsafspraken binnen de Internationale Koffie Organisatie, gepaard met het verval van het Mobutu-regime, de massale toevloed van vluchtelingen uit Rwanda en de opkomst van rebellengroepen en milities leidden tot een situatie van chaos waarbij de officiële exportcijfers nog minder dan 7 % bedroegen van wat ze ooit waren geweest.

Dat betekende niet dat de boeren de koffie hadden opgegeven. Voor de meesten onder hen bleef het hun enige bron van cash en dus zijn ze blijven koffie telen. Maar ze kregen die niet meer via reguliere kanalen verkocht. Oeganda en Rwanda stuurden opkopers uit, of huurden Congolezen in om dat voor hen te doen, uiteraard aan zo laag mogelijke prijzen en via illegale kanalen. Kwaliteit werd niet meer vergoed, dus je moest wel gek zijn om daar nog tijd en energie in te steken. De reputatie van Congo-koffie ging snel onderuit, terwijl het overgrote deel ervan werd gesmokkeld naar de buurlanden en daar opging in de anonimiteit van hun nationale export-statistieken.

Dan ontstond rond de eeuwwisseling de trend van de specialty coffee, café d’origine, café gourmet. De koffie van Oost-Congo is het product van een unieke combinatie tussen breedtegraad, hoogteligging, bodems en variëteiten en als de juiste zorg wordt besteed aan de transformatie van de bessen tot geroosterde koffiebonen, plaatst hij zich moeiteloos tussen de beste koffies ter wereld.

Vredeseilanden heeft dat potentieel aangegrepen om een begin te maken met een ware koffie-revolutie: voortaan zouden de boeren leren zelf hun koffie te verwerken tot wereldklasse en die ook nog zelf uitvoeren ook, met zo weinig mogelijk tussenpersonen, zodat de opbrengst maximaal naar de boerengezinnen kan gaan. Daarvoor zijn coöperaties nodig, maar niet het soort dat boeren instrumentaliseert tot toeleveraars aan monopoliehoudende wasstations. Wel coöperaties van de nieuwe generatie, waarin boeren zelf hun eigen middelen investeren en deelnemen aan de besluitvorming én aan de winst. Met micro-wasstations die elk eigendom zijn van een honderdtal boeren, door henzelf worden beheerd en secties vormen van hun coöperatie.

Velen tikten met hun wijsvinger op hun slaap toen ze van onze plannen hoorden. Coöperaties hébben zó een slechte reputatie in Congo, de boerenstiel is kapot gemaakt door 20 jaar oorlog en een vloedgolf van noodhulp die er overheen is gegaan, milities en rebellen zullen alles snel naar de kleurpotloden helpen, kortom, verspil daar toch je tijd en energie niet aan!

Maar wij hielden vol. We riepen de hulp in van de goeroe van de koffie-coöperaties in Afrika, de Brit Andy Carlton, en gesterkt door zijn decennialange ervaring én positieve resultaten gingen we aan de slag. In 2014 hielpen we vier koffie-coöperaties oprichten. Twee daarvan waren nieuwe loten uit een boerenbeweging die we hebben kunnen overtuigen van het belang van het afsplitsten van gespecialiseerde economische activiteiten. De twee andere waren kleine agoniserende boerenorganisaties die we volledig hebben helpen hertimmeren tot op een nieuwe leest geschoeide koffie-coöperaties. Intussen hebben ze samen al meer dan 5.000 leden. Hun potentieel is daar een veelvoud van.

Kawa Kabuya is de naam van de de coöperatie die het snelst vooruit gaat en de meeste leden heeft. Zij hebben intussen al aan méér dan 5 verschillende internationale kopers hun koffie verkocht, maar toen het perspectief van Colruyt Group zich aanbood, werd snel duidelijk dat hier een heel groot potentieel inzit.

Colruyt Group proefde hun koffie en vond die zeer lekker. We vertelden hen het verhaal van Kawa Kabuya, en ze waren onder de indruk van de inzet van die vele boerengezinnen. Ze vroegen zich af of de Congolese context niet teveel risico’s inhield. Maar we konden hen overtuigen dat, als iedereen zo denkt, Congo volledig in het verdomhoekje wordt gedrukt, terwijl de bevolking zelf daar geen schuld aan heeft. Integendeel zelfs, door de kwaliteitskoffie te kopen versterk je de rurale economie en creëer je omstandigheden die duidelijk maken dat er meer te winnen is bij vrede en handel dan bij oorlog en smokkel.

Toegegeven, er moet vertrouwen zijn, anders werkt het niet. En dat is een rol die wij als Vredeseilanden op ons hebben genomen. Die wij op ons hebben kunnen nemen omdat we het vertrouwen hebben gewonnen van de boeren én van Colruyt Group en zo het vertrouwen tussen de boeren en Colruyt Group konden helpen invullen.

Dat is gelukt! Colruyt Group aanvaardde zelfs de prijs te betalen die door andere opkopers wordt geboden voor gourmet-koffie. De eerste container koffie van Kawa Kabuya (19,2 ton groene koffie) is intussen geleverd en gebrand en ligt nu in de rekken van Colruyt winkels. Je kan die daar gaan proeven, maar je kan ook meer doen. Als alle 32.000 blikken van de Graindor-koffie uit de Kivu verkocht raken tegen januari, verbindt Colruyt Group zich ertoe om vaste afnemer te worden van Kawa Kabuya!

Dat wil zeggen dat de meer dan 2000 leden van deze coöperatie dankzij een vast contract met Colruyt Group en uw plezier van koffiedrinken een nieuwe duurzame afzetmarkt in België zullen vinden en zich zo zullen kunnen opwerken uit de armoede. Aid for Trade, zou onze slogan kunnen zijn: met financiële hulp van de Belgische ontwikkelingssamenwerking DGD, het CFC en Cordaid creëren we de voorwaarden om tot duurzame handelsrelaties te komen, die op termijn hulp overbodig maken.

Mogen we ook op u rekenen om deze uitdaging waar te maken? Een cilindervormig blik van een halve kilo koffie uit Noord-Kivu is een handig geschenk in deze eindejaarsperiode. Zijn lekkere smaak is een prima drager van de lieve boodschap die je aan de ontvanger wil bezorgen. Als 8.000 mensen elk 4 blikken kopen in de komende twee maanden, zijn we er al! En zo schrijf je mee de koffiegeschiedenis van Noord-Kivu in Congo. Hartelijk dank, en smakelijk!