Over vrouwen, jongeren en veilige voeding in Arusha

In 2015 tekende de stad Arusha het Milaan Pact voor Voedselveiligheid. Arusha ligt in het noordoosten van Tanzania, aan de voet van Mount Meru, en is de uitvalsbasis voor beklimmingen van de Kilimanjaro en safari’s naar de Serengeti of een van de andere talrijke natuurreservaten in de omgeving. De stad telt ongeveer 400.000 inwoners, een aantal dat jaarlijks met enkele procenten toeneemt. Groenten en fruit voor de stadsbewoners komen voornamelijk uit de directe omgeving. Om de kwaliteit en veiligheid van die producten te garanderen, lanceerden Rikolto en TAHA (Tanzania horticultural association) in 2018 het Arusha Food Safety Initiative.

Hildagard Okoth is coördinator van het Arusha Food Smart City programma van Rikolto waar deze activiteiten in passen, daarnaast is ze ook verantwoordelijk voor Generation Food, een van de jongere telgen binnen de Rikolto-activiteiten. Wij hadden een gesprek met haar.

Als we aan Hilda Okoth vragen om zichzelf voor te stellen, zegt ze onmiddellijk dat ze bijzonder begaan is met vrouwen en jongeren en hun positie in de maatschappij. "Er voor zorgen dat zij niet uitgesloten worden en de positie kunnen bekleden die ze willen, wat hun aspiraties ook mogen zijn."

Het is een passie die haar oorsprong vindt in de studietijd van Hilda. Ze zat toen in een klas die heel erg gedomineerd werd door mannen. Ze voelde toen hoe moeilijk het was voor meisjes om zich te manifesteren, net vanwege die mannelijke dominantie, de vooroordelen en het favoritisme van veel docenten.

Daarom vormde Hilda een groepje met andere meisjesstudenten. Om te werken aan meer erkenning binnen de klas, maar ook om samen te studeren. Door samen te werken slaagden ze erin om uitstekende resultaten te behalen en hun plek in de klas te veroveren. Tegen het einde van het jaar waren 3 meisjes van de groep actief als klasvertegenwoordiger, Hilda zelf studeerde af met grootste onderscheiding.

“Toen ik begon te werken en verschillende functies uitoefende in de landbouw, had ik het geluk om te kunnen werken met vrouwen, maar vooral ook jongeren. Er werd in die periode in Tanzania nog niet veel aandacht besteed aan jongeren. Daardoor waren er weinig arbeidskansen in de landbouw voor hen en kregen ze amper toegang tot finaciering, kennis of informatie."

Zo begon Hilda te werken met jongeren in verschillende boerenorganisaties. "In mijn vorige job bij Agriprofocus deed ik, samen met een aantal stagiairs uit Nederland, een onderzoek naar manieren om jongeren te betrekken in landbouwcoöperaties. De resultaten van dit onderzoek werden gebruikt bij het opstellen van de 'Nationale jongeren strategie' en de oprichting van een forum voor Jongeren in de landbouw." vertelt Hilda ons en ze besluit, “als jonge moeder van 2 zoontjes probeer ik hen die waarden al mee te geven, met name de aandacht voor jongeren en het respect voor vrouwen.”

Bij Rikolto werkt Hilda, nu bijna een jaar, als agribusiness adviseur. Ze is enerzijds verantwoordelijk voor het Arusha Food Smart City programma waarbij ze samenwerkt met de lokale autoriteiten rond goede en veilige voeding in de stad. Arusha is een van de ondertekenaars van het Milaan Pact voor stedelijk voedselbeleid, Rikolto helpt de lokale overheid bij het opstellen en toepassen van het beleid hierrond. In die hoedanigheid is Hilda ook de projectcoördinator van het Generation Food-project in Tanzania, waarbij jonge ondernemers in de landbouw en voedingssector ondersteund worden.

“Ik ben echt fier op de succesvolle start die Generation Food hier heeft gekend dankzij de investering van Stichting DOEN. Het enthousiasme en de overgave waarmee jongeren hierin meewerken is buitengewoon. De vooruitgang die ze hebben gemaakt sinds de start in augustus van vorig jaar tot nu, is indrukwekkend. De jonge ondernemers hebben hun beginnende bedrijfjes aanzienlijk weten op te waarderen, maar ook het stadsbestuur neemt meer en meer initiatieven om dit jong ondernemerschap te ondersteunen."

Rikolto kijkt daarbij vooral naar jongeren die ideeën die hebben om bestaande voedeselsystemen te verbeteren. "Dat kan zich situeren op tal van vlakken, zoals bijvoorbeeld een kortere voedselketen die de traceerbaarheid van voedsel ten goede komt, of voedseldistributie in de stad met elektrische fietsen.”

Generation Food startte in Tanzania in augustus 2020 met een communicatiecampagne die vooral verliep via sociale media. "Vermits het gaat om een project dat mikt op jongeren in een stedelijk gebied, was dit de meest voor de hand liggende manier om hen te bereiken", zegt Hilda.

Het doel van de campagne was om deelnemers te zoeken voor de Generation Food Hackaton, een bijeenkomst waar jongeren samen zouden op zoek gaan naar creatieve oplossingen voor actuele uitdagingen in de voedselvoorziening. Daarnaast werd het initiatief ook gelanceerd op een belangrijke landbouwbeurs in Arusha, waar jongeren rechtstreeks werden aangesproken.

“De respons was fantastisch! We kregen zo’n 400 kandidaturen binnen”, vertelt Hilda.”We screenden alle kandidaten en selecteerden er een 200-tal op basis van de leefbaarheid en impact van hun business idee op het voedselsysteem. Die 200 jongeren namen gedurende 3 dagen deel aan de Hackathon, waar ze hun ideeën verder verfijnden en presenteerden aan een jury."

Die jury selecteerde uiteindelijk 57 jongeren én hun business-case. "Zij kregen een opleiding van twee weken om hun ondernemerscapaciteiten aan te scherpen. Na die fase gingen 25 jongeren door met de incubatie-fase waarbij ze persoonlijk, één op één, gecoacht werden door professionals met ervaring. Deze fase is momenteel lopende.”

In de rand van Generation Food werd ondertussen ook het Generation Food Growth Fund opgestart. Dat is een roulerend startfonds van waaruit jonge ondernemers toegang krijgen tot startkapitaal, iets wat voor de meeste jongeren bijzonder moeilijk is.

“We hebben gekozen voor een roterend fonds, dat dus werkt met kredieten en niet met toelagen. Dat doen we omdat we het systeem duurzaam willen houden én toegankelijk voor zo veel mogelijk jongeren, en niet alleen voor enkele uitverkorenen. Op dit moment is er al een lening toegestaan aan vier jongeren die als toppers uit de eerste selecties kwamen. Elk van deze jongeren kreeg een startlening van 5.000 euro."

Het gaat om een lening aan zeer flexibele voorwaarden qua terugbetaling, en aan de helft van de gangbare intrestvoorwaarden. "Met 12% is de intrest nog altijd vrij hoog, maar als het fonds groeit en er meer investeerders kunnen aangetrokken worden kunnen we misschien overwegen om de intrest nog te verlagen naar 6%.”

Eén van de belangrijkste hindernissen die in dit project moet overwonnen worden, is de donorafhankelijkheid of subsidie-afhankelijkheid. Hilda verklaart: “Toen we met het Generation Food-programma startten bleek dat de verwachting was dat er geld zou uitgedeeld worden. In Tanzania, maar ook in andere landen, hebben te veel NGO’s door hun interventies die verwachting gecreëerd. Dat is een cultuur die moeilijk te doorbreken is en dat maakt het lastig voor Rikolto, omdat wij zo niet willen werken. Het zal nog tijd vragen om dit om te buigen."

Die mentaliteitsverandering is onderdeel van het hele proces. "Het is soms een moeilijke discussie, maar het is de enige juiste keuze om hun bedrijven echt duurzaam en zelfbedruipend te maken. Enerzijds voor de jongeren die nu de leningen krijgen, maar ook voor anderen die daardoor later ook nog op een lening kunnen rekenen. Gelukkig zijn er stilaan meer jongeren die dit begrijpen, maar er is nog veel werk aan de winkel.”

Hilda benadrukt daarbij het belang van de opleidingen in financieel management, die deel uitmaken van het vormingstraject. "We doen dat heel praktisch, toegepast op de eigen situatie van de jongeren. We bekijken de noden van hun bedrijfje en hoe ze de investering van hun lening het beste verdelen: in materiaal, in werkkapitaal, … Dat is ook de reden waarom we zoveel belang hechten aan dat persoonlijke advies door mensen met ervaring. Mensen die hen stap voor stap begeleiden. Vaak zie je dan het aha-moment bij de jongeren, wanneer ze echt het belang van een aantal basisprincipes inzien. We verwachten ook dat de vier jongeren die nu in het traject zitten, ambassadeurs zullen worden van het project en andere jongeren zullen inspireren.”

Of Hilda na een jaar werken een aantal aanbevelingen kan doen voor Rikolto?

“Ik denk dat we er goed aan doen om met Rikolto goed af te lijnen welke ondernemingen we willen ondersteunen. Dat is een belangrijke les die ik uit de start van Generation Food in Tanzania heb geleerd. Wij kregen kandidaten uit verschillende waardeketens, die veraf lagen van de ketens waarin Rikolto betrokken is en waarin we voldoende expertise kunnen aanbieden. Ik denk dat de ondernemingen die we ondersteunen minstens complementair moeten zijn of moeten bijdragen aan de waardeketens waarin we actief zijn."

"En, ik zei het al eerder, toegang tot krediet is echt een uitdaging voor jongeren. Zoeken naar investeerders, waardoor we meer jongeren op weg kunnen zetten met een startkrediet, is wat mij betreft ook een prioriteit. Naast toegang tot kennis en informatie is dit een absolute voorwaarde voor jongeren om van start te kunnen gaan. Vandaar uiteraard het Generation Food Growth Fund.”

Het Generation Food Growth Fund is ondertussen opgestart in samenwerking met Anza Etrepereneurs die microfinancieringen aanbieden aan bedrijven. Via Anza hebben we ook contact met andere mogelijke investeerders, één ervan, uit Nederland, heeft al interesse getoond en dat wordt nu verder bekeken.