Food Smart Cities
Food Smart Cities
Meer dan de helft van de wereldbevolking woont vandaag in steden. Tegen 2050 zal dat stijgen tot 70% van de mensen. Hoe zorgen we voor de toevoer van voldoende en betaalbare voeding voor alle stadsbewoners? En hoe doen we dat zonder de draagkracht van de planeet te overschrijden?
Over heel de wereld denkt men in steden na over deze immense uitdaging. Zo geven steeds meer steden vorm aan een stedelijk voedselbeleid. Daar ligt volgens Rikolto (Vredeseilanden) een kans voor boeren in stedelijk, voorstedelijk en landelijk gebied. Ze kunnen tegelijk de groeiende steden voeden, hun leefomstandigheden verbeteren en de voedselproductie en –consumptie duurzamer maken.
In 2015 kwamen 137 stadsburgemeesters samen in Milaan om er twee van de meest urgente uitdagingen van het derde millennium te bespreken: voedselzekerheid en duurzame ontwikkeling. Tijdens die bijeenkomst werd het concept “Food Smart Cities” geboren: steden die zoeken naar nieuwe voedselsystemen op maat van de stad. Stedelijke voedselsystemen moeten een antwoord bieden op de bevolkingsgroei, de effecten van de klimaatverandering en de complexe socio-economische problemen, zoals obesitas en armoede.
Op de top ondertekenden 137 burgemeesters het Milan Urban Food Policy Pact. Zij engageren zich om duurzame voedselsystemen te ontwikkelen die inclusief, veerkrachtig, veilig en divers zijn. Onder de ondertekenaars bevinden zich de steden Tegucigalpa (Honduras), Quito (Ecuador) en Gent (België). Rikolto (Vredeseilanden) werkt al geruime tijd in deze drie regio's. Daarom bundelen onze teams in verschillende landen de krachten om samen met deze steden die ambitie waar te maken.
Boeren moeten een stem hebben in de discussies rond stedelijk voedselbeleid. Steden moet steunen op hun inzichten en zorgen dat ze hun rol kunnen spelen. Zo kunnen boeren en boerinnen de vruchten plukken van beter georganiseerde voedselketens tussen de stad en hun dorpen. Met concrete activiteiten in deze 4 steden kunnen we het debat voeden over hoe we die omschakeling het best kunnen maken.
Bouwstenen voor de Sustainable Development Goals
Het Urban Food Policy Pact is een van de belangrijke bouwstenen voor het bereiken van de Sustainable Development Goals. Deze doelen werden in december 2015 gelanceerd door de Verenigde Naties en formuleren de collectieve uitdagingen die de wereldgemeenschap moet halen tegen 2030. Een van de 17 doelen focust op de rol van steden in duurzame ontwikkeling. Andere doelen richten zich op duurzame voedselproductie, duurzame consumptie en het ontwikkelingen van wereldwijde partnerschappen.
De Food Smart Cities Cluster: samenwerken vanuit de praktijk en complementaire sterkte
Rikolto (Vredeseilanden) ondersteunde in België de ontwikkeling van ‘Gent en garde’, de voedselstrategie van de stad Gent. We bekijken momenteel waar en hoe we kunnen helpen bij de uitvoering ervan. Dat kan gaan van het ontwikkelen van korte voedselketens tot het verbeteren van duurzame catering in scholen. Tegen 2021 wil Gent in alle scholen een duurzaam voedselbeleid implementeren dat zich niet beperkt tot het eten in de refter, maar zich ook vertaalt in de lespakketten.
In en rond Tegucigalpa, de hoofdstad van Honduras, werkt Rikolto (Vredeseilanden) aan duurzame, inclusieve groentenketens. Tegucigalpa investeert ook in duurzame schoolcatering. In overleg met Rikolto (Vredeseilanden), onderzoekt het stadsbestuur hoe deze inspanningen samengebracht kunnen worden in een breder voedselbeleid in de geest van het Milan Pact.
In Ecuador werkt Rikolto (Vredeseilanden) samen met Conquito, het beleidsagentschap van de stad Quito. We steunen er de ontwikkeling van de koffiesector, ondermeer door het promoten van de lokaal geproduceerde én gebrande koffie. Zo willen we bijdragen aan een lokale koffiecultuur. Vredeseilanden (Rikolto) en Conquito willen hetzelfde gaan doen voor groenten en fruit door supermarkten in de stad te linken met boerenorganisaties rond de stad. Om de voedselstrategie van Quito uit te bouwen, slaan we de handen in elkaar met RIMISP (het Latijns-Amerikaanse Centrum voor Landelijke Ontwikkeling) en de RUAF Foundation (een toonaangevend wereldwijd netwerk met expertise in stedelijke voedselstrategieën). Rikolto (Vredeseilanden) en de RUAF Foundation maakten al een case study over de rol van de private sector in de voedseldistributie in en rond Quito.
In Indonesië is Gita Pertiwi onze partner in stad Solo op het eiland Java. Hun netwerk bouwde nieuwe toeleveringsketens uit voor producten als rijst, groenten en kokossuiker. Daarbij worden boerenorganisaties betrokken in landelijk gebied rond Solo – waarvan enkele ondersteund worden door Vredeseilanden (Rikolto). Zij leveren aan hotels, restaurants, schoolkantines en supermarkten. Verder heeft Solo al verschillende jaren initiatieven lopen rond voedsel: campagnes om consumenten bewuster te maken van gezonde voeding en een gezonde levensstijl, het ondersteunen van stadsboerderijen en aandacht voor gezonde voeding in katines. In samenwerking met de overheid willen we het programma verder uitwerken en verbreden naar heel Indonesië.
Over onze partners
Onze cluster omvat, naast Rikolto (Vredeseilanden), deze partners:
- Steden: Gent (België), Quito (Ecuador), Tegucigalpa (Honduras) en Solo (Indonesië).
- Netwerken zoals de RUAF Foundation (een wereldwijd partnerschap voor stedelijke voedselsystemen) en RIMISP (het Latijns-Amerikaans Centrum voor Landelijke Ontwikkeling).
Arusha wil in voedselveiligheid investeren
Op 28 juni 2018 ondertekende Rikolto in Oost-Afrika een overeenkomst met de stad Arusha (Tanzania). Ons initiatief rond voedselveiligheid kan zo een sprong voorwaarts maken door lokale autoriteiten mee te laten investeren in veilige voedselproductie en -consumptie. Het initiatief zal zich voornamelijk richten op de verbetering van de toevoer en van de veiligheid van de verse groenten en fruit die in de regio van Arusha worden geleverd. Daarnaast wordt er ook bewustmaking gedaan bij de bevolking over het belang van duurzaam en veilig voedsel.
Op de foto: Mr. Athumani Kihamia, Arusha City Executive Director, tekent het memorandum samen met Mark Blackett, Directeur van Rikolto in East Africa.
Arusha wordt zo de zesde stad die samenwerkt met Rikolto in het kader van ons Food Smart Cities-programma, samen Đà Nẵng (Vietnam), Quito (Ecuador), Solo (Indonesië), Gent (België), and Tegucigalpa (Honduras).
Latijns-Amerikaanse steden discussiëren over stedelijke voedselsystemen
Is voedsel een prioriteit in het Latijns-Amerikaanse stadsbeleid? En hoe pakken steden voedselgerelateerde problemen aan? Dat waren de belangrijkste vragen die aan bod kwamen tijdens het seminarie "Ontwikkeling van duurzame voedselsystemen in stedelijke gebieden van Latijns-Amerika en het Caribisch gebied", georganiseerd door de FAO. Rikolto nam deel aan het evenement Lima (Peru) van 9 tot 11 mei. Lees het verslag op onze internationale site...
Plannen voor Da Nang
Op 6 en 7 juli staken onze Vietnamese collega's de koppen bij elkaar met het ministerie van Landbouw en Plattelandsontwikkeling in Da Nang. Ze ontwikkelden een gezamenlijk programma voor de periode 2017-2021 om van Da Nang een Food Smart City te maken. De bijeenkomst werd bijgewoond door vertegenwoordigers van verschillende stadsdepartementen (Landbouw, Industrie en Handel, Gezondheid) en vertegenwoordigers van boerenorganisaties, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld. Samen hebben de deelnemers een ontwerpplan opgesteld om het beheer van de voedselveiligheid in de stad te verbeteren, de levering van veilige groenten in Da Nang te verbeteren en het consumentenvertrouwen in veilig voedsel te vergroten.
Vredeseilanden uitgenodigd voor Cracking The Nut-congres
Op 27 en 28 maart kregen enkele collega's de kans om onze ideeën en plannen rond Food Smart Cities te presenteren op het Cracking The Nut-congres in Bangkok, Thailand. Die conferentie focust jaarlijks op de lastige knopen die moeten ontward worden om voedselsystemen op te bouwen op maat van de groeiende steden.
Aan de hand van enkele voorbeelden in Da Nang (Vietnam), Tegucigalpa (Honduras), Gent (België), Solo (Indonesië) en Quito (Ecuador) toonden we de kracht en het belang aan van een stedelijk voedselbeleid aan.
Zo lanceerde Quito - een stad van bijna 2.5 mijoen inwoners) - in 2002 al een participatief landbouwprogramma. Het opzet was om de voedselzekerheid te verbeteren voor kwetsbare groepen en tegelijk hun inkomens te verhogen door de verkoop van groenten die ze niet zelf consumeren. Zo zijn er vandaag al 2.700 groententuinen in de stad en de omliggende streken. 500.000 mensen werden er al met dit initiatief bereikt.
De stad Gent lanceerde in 2013 haar lokale voedselstrategie Gent en Garde. Vredeseilanden gaf ondersteuning bij de ontwikkeling ervan. De strategie werkt op vijf doelstellingen, waaronder: Duurzame schoolkeukens, waarbij aangekocht bij boeren uit de stedelijke omgeving en het vermijden van voedselafval via een Food Savers-platform dat voedseloverschotten van supermarkten samenbrengt en verdeeld naar sociale organisaties. Zo wil de stad ook 250 ton CO2-uitstoot uitsparen.
De Vietnamese stad Danang ontvangt jaarlijks 2 tot 3 miljoen toeristen. Omdat er grote ongerustheid is over het ongecontroleerde pesticidegebruik, maakte de stad een app om bezoekers te helpen bij het vinden van winkels waar veilige groenten te koop zijn die geen pesticideresidues bevatten.
De Food Smart Cities Cluser werkt op 3 punten
1. Ontwikkeling en implementatie van stedelijk voedselbeleid
Nieuwe voedselsystemen ontwikkelen in stedelijke gebieden is bijzonder complex. Hoe ga je producenten, handelaars, bedrijven, stedelijke administraties en consumenten betrekken bij de discussies rond een voedselbeleid? En hoe betrek je niet alleen de administratie bevoegd voor landbouw maar ook die voor gezondheid, economie, milieu en stadsplanning? Door onze samenwerking in verschillende landen, kunnen we inzichten verwerven in al deze facetten en ze delen op (inter)nationale fora.
2. Ontwikkeling van duurzame landbouwketens tussen steden en landelijke gebieden
Stadslandbouw groeit wereldwijd, maar volstaat niet om de hele stedelijke bevolking te voeden. Daarom moeten we de vraag stellen: hoe kunnen we steden verbinden met de omliggende landelijke gebieden? Dat brengt uitdagingen met zich mee op gebied van transport, distributie, het volume en de kwaliteit van de productie, het ontwikkelen van handelsrelaties, enz.
3. Duurzaamheid in openbare aanbestedingen
De openbare sector (administraties, hospitalen, zorgcentra, universiteiten, scholen) heeft een groot aandeel in al het voedsel dat aangekocht wordt. Verschillende voorbeelden tonen aan hoe openbare aanbestedingen krachtige instrumenten zijn voor stedelijke overheden om de sprong naar duurzame voedselsystemen te maken. Aanvankelijk betekent dat een investering, maar de opbrengst op vlak van milieu en volksgezondheid is groot, wat uiteindelijk ook een financiële besparing oplevert.
Onze aanpak
- Analyse van voedselsystemen
- Opzetten van een dialoog tussen de verschillende spelers
- Co-creatie voor gedeelde meerwaarde
- Peer-to-peer kennisuitwisseling en -monitoring
- Communicatie en bewustmaking
Ons track record
- Vredeseilanden steunde de formulering van de voedselstrategie voor de stad Gent. Nu werken we mee aan de implementatie.
- In en rond Tegucigalpa, Honduras, steunen we de ontwikkeling van verschillende duurzame toeleveringsketens voor groenten.
- In Quito, Ecuador, voerden we mee campagne rond duurzame consumptie en verhogen we de lokale consumptie van koffie die wordt verwerkt in het land zelf. Nu investeren we ook in ketens voor fruit en groenten.
- In Solo, Indonesië, werkte Vredeseilanden samen met jongeren aan campagnes rond bewustmaking voor gezonde voeding. Momenteel maken we deel uit van een breder netwerk om nieuwe toeleveringsketens op te zetten voor gezond voedsel, zoals rijst, groenten en kokossuiker.
Onze cluster Food Smart Cities wil op 3 niveaus resultaten boeken
Niveau 1- Pilootprojecten rond steden
Samen met de steden Gent (België), Quito (Ecuador), Tegucigalpa (Honduras) en Solo (Indonesië) werken we nu vier projecten uit rond de volgende items:
- Planning en implementatie van een stedelijk voedselbeleid
- We zetten pilootprojecten rond landelijke, stedelijke en voorstedelijke voedselketens zoals fruit, groenten, koffie en rijst.
- Opzetten van duurzame catering in scholen.
Niveau 3 - Invloed uitoefenen op de internationale agenda
Peer-to-peermonitoring, uitwisseling van kennis, leerprocessen tussen de steden, Vredeseilanden en strategische partners zoals de RUAF Foundation en RIMISP.
Niveau 3 - Invloed uitoefenen op de internationale agenda
Onze bevindingen en resultaten brengen we naar internationale discussieplatforms. Daar kunnen we wegen op de politieke agenda om overal werk te maken van duurzame voedselsystemen en inclusieve toeleveringsketens tussen stad en platteland.
“Het opkomende probleem dat hier ter discussie staat, is voedselafval. Nog niet zo lang geleden publiceerde een krant een rapport dat stelt dat Jakarta, de hoofdstad van Indonesië, meer dan 4.000 ton voedselafval heeft per dag -54% van alle afval.” (Purnama Adil Marata)
Tegucigalpa
Stad Gent
Stad Solo
Conquito
RUAF Foundation
RIMISP
International Food Smart Cities Cluster coordinator/ Food Smart Cities VECO Andino
Nataly Pinto nataly [at] veco-andino.org
Food Smart Cities VECO Belgium
Gert Engelen gert.engelen [at] vredeseilanden.be
Food Smart Cities VECO Mesoamérica
Melvin Fajardo melvin.fajardo [at] vecoma.org
Food Smart Cities VECO Indonesia
Purnama Adil Marata padmarata [at] vecoindonesia.or.id