De revival van de Congolese koffie

Kobalt, coltan, uranium, goud, diamant,... Noem een grondstof en de kans is groot dat Congo het exporteert. Als het van de boeren rond de stad Butembo afhangt, komt daar binnenkort een grondstof bij waar ook de gewone Congolees goed aan verdient: specialiteitskoffie.

Waar zit de Congolese koffie?

Een blik op de cijfers is veelzeggend. Volgen de officiële statistieken bedraagt de koffieproductie in Congo 63.000 ton. De officiële export bedraagt 8.167 tons in 2013. Nu zijn de Congolezen geen koffiedrinkers. Het verschil tussen de twee cijfers wijst er dus op dat er gigantische hoeveelheden koffie over de grens naar de buurlanden gesmokkeld worden. Koffieproducenten in de grensstreek van Oost-Congo zijn afhankelijk van illegale opkopers die een ontransparant prijsschema hanteren waarbij kwaliteit niet beloond wordt. Geen wonder dat de officiële export amper 6 percent bedraagt van de 130.000 ton in de jaren ‘80.

De revival van de Congolese koffiesector start bij de capaciteiten van de boeren om kwaliteitskoffie te produceren en een brug te slaan met de wereldmarkt. Daar maken we met Vredeseilanden dan ook een speerpunt van. De komende vier jaar brengen we kennis en middelen samen van het Common Fund for Commodities (CFC), de International Coffee Organisation (ICO), de Belgische ontwikkselingssamenwerking en het Nederlandse Cordaid.

De technologische missing link: micro washing stations

Tijdens de pilootfase testen we met enkele boerengroepen het concept van micro-wasstations uit. Ze werden ontworpen door Andy Carlton, een vermaard koffie-expert met veel ervaring met samenwerken met kleine producenten. 17 van die wasstations zijn inmiddels geïnstalleerd en worden geleidelijk in gebruik genomen.

Het ter plekke krijgen van deze wasstations is een hele opgave. Ze maken uit lange reis vanuit Kenia, door Oeganda tot in Oost-Congo - met alle douaneperikelen die daar bij komen kijken. Maar de inspanning loont, zo blijkt ook wanneer de wasstations toekomen in het dorp Maniyi. Iedereen is er extra vroeg opgestaan om de eerste testen mee te maken.

Het is een leerproces via trial and error. Enkele caféicultueurs kieperen bessen in de “hopper box” voordat ze de generator hebben aangezet. Een schending van de handleiding, merkt een boerin op. Ze leest luidop voor: eerst de hopper box leegmaken, vervolgens de accelerator bijstellen tot slot op ON drukken. De machine schiet in gang, nu mogen de bonen er in. In minder dan een minuut worden 8.5 kg koffiebessen ontpulpt - nog maar de helft van wat de machine aankan. “Waw”, zucht een boerin, “dit gaat ons krachten en tijd sparen. Tijd die we beter kunnen gebruiken om op voorhand onze koffiebessen te sorteren.”

Timmeren aan structuren

De boeren uit het gebied rond ieder wasstation worden verenigd in in een koffiecoöperatieve. Vredeseilanden ondersteunt op het terrein de uitbouw van die organisatiestructuren. Daarnaast slaan we bruggen met opkopers van kwaliteitskoffie wereldwijd om relaties uit te bouwen tussen deze spelers en de organisaties van koffieboeren.

De koffie van de regio is - indien goed verwerkt - van uitstekende kwaliteit. Opkopers van specialiteitskoffie kijken dan ook met veel interesse naar de ontwikkelingen. De Congolese koffie, die vroeger een zeer sterke reputatie had, moet deze plaats terugwinnen.

Werkkapitaal

De grote uitdaging waar de prille coöperatieven voor staan is genoeg werkkapitaal vergaren. Wanneer boeren hun koffiebonen afleveren moeten ze onmiddellijk uitbetaald kunnen worden. Op dat moment heeft de coöperatieve natuurlijk nog zelf geen geld verdiend. Banken staan weigerachtig om geld te lenen, laat staan aan werkbare voorwaarden. Angst voor de onveiligheid en corrupte in Congo maken dat ze de gigantische opportuniteiten in de koffiesector niet zien.

Een andere uitdaging is het overtuigen van de Congolese overheid om haar belastingen af te stemmen met die van de buurlanden om de smokkel te ontmoedigen. Vandaag bedragen de tarieven van Rwanda en Uganda ongeveer 1.5% van de vrachtwaarde. In Congo is dat meer dan 10%. Door de te verwachten groei van de koffiesector en een verminderde smokkel, zou de overheid veel meer middelen kunnen halen uit een lagere belasting.

Uitstekende kwaliteit

De boeren hebben nog een lagne weg te gaan met hun koffie. Maar een eerste succes hebben ze binnen. De pilootfase van het project leverde al één container specialiteitskoffie af die geëxporteerd werd naar België. De koper, Sopex, meldde dat de koffie van uitstekende kwaliteit is en hoopt in de toekomst meer zaken te kunnen doen met deze koffieboeren.