Bananenteelt, mannen kunnen er van leven ... maar vrouwen ook.

Mamadou Ciss is nu zo’n anderhalf jaar coördinator van de Gambia River Valley Producers' Association (APROVAG), een boerenorganisatie waar Rikolto (Vredeseilanden) al lang mee samenwerkt. Een goed moment vonden wij om de nieuwe coördinator van deze organisatie van bananenproducenten aan het woord te laten voor een stand van zaken.

Rikolto (Vredeseilanden) werkt al sinds 2007 samen met APROVAG. Die samenwerking verliep niet altijd even soepel, maar ondanks de moeilijkheden is er toch een aanzienlijke vooruitgang geboekt. Al de veranderingen brengen ook nieuwe uitdagingen met zich mee, maar dat schrikt Mamadou absoluut niet af.

U bent in september 2017 bij APROVAG begonnen, wat is u in dat anderhalf jaar het meest bijgebleven, wat heeft u geraakt?

Het is niet één bepaalde gebeurtenis die me het meest is bijgebleven, maar wel een constante. Met name de rol die vrouwen in dit project hebben gespeeld en nog steeds spelen. Je kan er gewoon niet naast kijken. Al van bij het begin heb ik gemerkt, en de technici bevestigen dat, dat de bananentrossen van de beste kwaliteit worden geteeld door vrouwen en ouderen. Daar zijn verschillende oorzaken voor. Vrouwen blijken sterker dan mannen in het toepassen van nieuwe en betere teelttechnieken en bovendien zijn ze meer secuur in het toepassen van de regels om de bananen goed te verpakken.

De strijdlust en de inzet van de vrouwen voor het project hebben mij geholpen de moed erin te houden. Vanaf de dag dat ik ben gestart tot op vandaag hebben zij mij voortdurend gesteund. Op momenten dat ik wat ontmoedigd ben, stellen ze me gerust. Ook al is het project ambitieus, ze staan aan mijn kant en zijn bereid om hun best te doen en dat laten ze ook blijken.

Kunt u ons vertellen wat Rikolto heeft betekend voor APROVAG in 2018? Waar bent u het meest trots op?

Verschillende van onze boeren zijn beter geworden in hun vak dankzij de trainingen die we met Rikolto organiseerden. Onze financiële verantwoordelijken werden opgeleid in het gebruik van nieuwe software, daardoor hebben we nu een veel betrouwbaarder boekhoudsysteem. Een team van technici leerde de knepen van moderne en efficiënte productie- en irrigatietechnieken. Het nieuwe, automatische irrigatiesysteem dat daarbij werd geïnstalleerd, levert de boeren een enorme tijdswinst op. Tijd die ze nu kunnen besteden aan andere activiteiten op het veld. En tot slot kregen meer dan 200 producenten in verschillende dorpen een opleiding over hoe ze de bananen het beste kunnen vervoeren en verpakken.

Rikolto hielp ons ook bij het opstellen van een bedrijfsplan en een rentabiliteitsstudie voor een nieuwe composteerinstallatie, daarnaast werken we aan een studie over compostanalyse, dat doen we in samenwerking met de Ecole Nationale Supérieur d'Agriculture (ENSA). Deze studie moet ons uiteindelijk in staat stellen om compost van uitstekende kwaliteit te produceren. Wij kregen ook steun van Rikolto bij de aankoop van de irrigatie-installatie, twee motorpompen, een tractor en een compostkeerder. Naast de resultaten die we dit jaar hebben geboekt op het gebied van professionalisering, ben ik het meest fier op de hervatting van de bulk- en verpakkingsactiviteiten in Sankagne in oktober 2018. Dit verwerkings- en verpakkingsstation lag al enige tijd stil door een dispuut tussen de verschillende betrokkenen. Rikolto en Horizont3000, een andere partner in het project, speelden een belangrijke rol in de bemiddeling tussen de partijen, wat leidde tot de hervatting van de activiteiten.

Maar door dat dispuut bracht APROVAG in 2018 slechts 126 ton bananen op de markt. Ter vergelijking, in 2016 was dat 250 ton en in 2017 zelfs 350 ton.

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen of voorwaarden voor een succesvolle toekomst en wat moet er verder verbeterd worden?

Een van de grootste uitdagingen is om de producenten bewust te blijven maken van de grote kansen die de biologische bananenmarkt biedt. Maar dat vergt een andere productiewijze en de producenten hebben lokale steun nodig om de overgang van een traditioneel teeltsysteem naar modernere productietechnieken te kunnen waarmaken. Er is nood aan een mentaliteitsverandering en die bereik je niet door een paar opleidingssessies te organiseren.

Wat infrastructuur betreft, moeten we het irrigatiesysteem met sproeiers uitbreiden naar ons hele werkgebied. Dan zullen nog meer producenten, vooral ook vrouwen, tijd krijgen voor diversificatie van hun gewassen én hun inkomen zien verhogen. Daarnaast moet het vervoer van de bananentrossen tussen de percelen van de telers en het verpakkingsstation én het vervoer van het verpakkingsstation naar de markt verbeterd worden. Dit laatste gebeurt met gekoelde vrachtwagens en is een delicate en potentieel risicovolle operatie, aangezien de bananen makkelijk gekneusd kunnen raken. Bij APROVAG willen we dit vervoer in de toekomst graag zelf organiseren om dit risico te beperken. Als we zouden beschikken over eigen transportmiddelen voor het vervoer van de bananen van de verpakkingsstations rond Tambacounda naar de hoofdstad Dakar, zijn we niet langer afhankelijk van een derde partij.

We willen ook graag een marktonderzoek uitvoeren met als doel ons handelsbereik uit te breiden naar de andere regionale hoofdsteden en nieuwe partnerschappen aan te gaan met grote supermarkten.

Aan wie wil u graag het verhaal van APROVAG vertellen en wat is de kernboodschap die u wil meegeven?

Ik wil graag een boodschap overbrengen aan de producenten en alle besluitvormers in dit land. Boerenfamilies kunnen hun levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren met de inkomsten uit de bananenteelt. De winstmarge van de bananenteler bedraagt momenteel 1.774.980 FCFA per hectare, of 2.706 euro per hectare, per seizoen. Dat is aanzienlijk. Verschillende gezinnen, leden van APROVAG, hebben hun kinderen naar school kunnen sturen en hebben hun kinderen kunnen inschrijven voor een ziekteverzekering. Maar het kan nog veel beter. In sommige dorpen is er nog altijd een gebrek aan elektriciteit of stromend water. En al te vaak nog verhinderen de slechte wegen een vlotte toegang tot de plantages.

Ik wil de Senegalese overheid aanmoedigen om de biologische bananenteelt te promoten en de nodige maatregelen te nemen om een nichemarkt voor dit gewas te creëren door een opwaardering van het bio label (nvdr. op dit moment worden biologische en niet-biologische bananen tegen dezelfde prijs verkocht).

De biologische bananensector heeft een groot potentieel op het vlak van tewerkstelling én het genereren van inkomsten. De sector biedt integratiemogelijkheden voor jongeren en biedt werk aan veel mensen, ook buiten de landbouw: tijdelijke arbeidskrachten, vrachtwagenchauffeurs, verwerkers en verpakkers, …). Een perceel van 1 hectare zorgt voor werk voor minstens 5 mensen. Een plantage van 500 hectare levert zo 2.500 banen op ... De bananenteelt kan zijn mannen én vrouwen ‘onderhouden’ en zo grote voordelen bieden voor een hele gemeenschap.