Aan tafel met Salimata

Het is druk in de keuken van Kristien De Boodt. Ze gooit haar zelfplukboerderij in Schelle, woonkamer en keuken incluis, open voor Vredeseilanden. 12 vrijwilligers mogen aanschuiven aan de tafel van Salimata Sanon, rijstboerin uit Burkina Faso. Elkaar leren kennen, vragen stellen, verhalen delen,… als er eten op tafel staat, gaat het babbelen des te vlotter. En dus zijn in de keuken van de boerderij Caroline en Salimata druk bezig met de voorbereidingen voor een Burkinabese rijstmaaltijd.

Twee vrouwen, in het dagelijkse leven 6000 kilometer tussen elkaar, staan nu samen gebogen over de lente-uitjes, paprika’s, kip en rijst. Caroline Moens is al jaar en dag vrijwilligster voor Vredeseilanden. Als lerares huishoudkunde en koken is zij vaak de eerste hulplijn voor Vredeseilanden als er eten aan te pas komt. Salimata is rijstverwerkster en algemeen directeur van UNERIZ, een federatie die meer dan 3000 Burkinabese rijstproducenten verenigt en partner is van Vredeseilanden.

Voor Salimata is het even wennen aan de Belgische kookpotten. Voor de Belgen is het wennen aan de ‘Sumbala’, een vreemd ruikend, gefermenteerd vruchtje dat Salimata uit haar tas tovert om de rijst te aromatiseren. Die rijst, 15 kilo, bracht ze zelf mee uit Burkina Faso. 10 kilo eten we deze avond op. De ander vijf kilo gaf ze aan minister van ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo. Het is op zijn uitnodiging dat Salimata een week door België reist.

De Croo stelde zijn nieuwe strategienota “Landbouw en Voedselzekerheid” voor. Hoe kunnen we evolueren van overlevingslandbouw naar duurzame ondernemingslandbouw? Met deze nieuwe strategie wil het Belgisch internationaal ontwikkelingsbeleid de volgende jaren landbouwers met potentieel laten uitgroeien tot echte landbouwondernemers. Dat recept kan een antwoord zijn op de hoge bevolkingsgroei en de snelle verstedelijking.

Van een zitje naast de minister in Brussel naar de gezellige tafel van de plukboerderij in Schelle. Het is duidelijk dat we in het gezelschap zijn van een bijzondere vrouw.

De dampende rijstschotels zetten de sfeer. De vragen komen, de tongen komen los. Salimata maakt indruk op het gezelschap. Haar verhaal is dat van een rijstboerin die opklimt tot leidster van een boerenorganisatie. Een stevige stap vooruit in haar zoektocht naar een antwoord op een aantal crisissen in de regio die een zware impact hadden op de rijstsector. De eerste crisis kwam in 2000 wanneer de overheid zich terugtrok uit de rijstsector. De volgende zware klap kwam er tijdens de voedselcrisis van 2008, die duidelijk maakte hoe belangrijk het is om de eigen lokale rijstvoorraad veilig te stellen en niet louter afhankelijk te zijn van import.

Met haar boerenorganisatie UNERIZ wil ze kwaliteitsrijst op de eigen lokale markt brengen. Rijst waar boeren meer aan verdienen en die de concurrentie aan kan met de geïmporteerde rijst. Tegelijk wil ze vrouwen versterken die meerwaarde geven aan de rijst door die eerst voor te stomen. Door het voorstomen is de voedingswaarde van de rijstkorrels groter. Een ander voordeel: het klaarmaken van de rijst is eenvoudiger, want het vraagt minder kooktijd en minder energie. Het belang van de voorgestoomde rijst is immens groot voor vrouwen in Burkina. Zodra het gesprek over de ‘empowerment’ van vrouwen gaat, is de strijdvaardigheid in Salimata’s ogen te lezen. De ‘voorstoomsters’ - of mooier in het Frans, de ‘etuveuses’ - kunnen dankzij deze rijst een eigen inkomen opbouwen

Dé uitdaging is volgens Salimata het bereiken van de grote groep vrouwen die enkel thuis rijst verwerken. Ze raken zelfs niet tot aan de kleine rijstverwerkingscentra in hun regio. UNERIZ en Vredeseilanden slaan hiervoor de handen in elkaar. Toegang tot krediet en beter materiaal moet deze groep vrouwen in staat stellen om thuis hun rijst voor te stomen en een kwaliteitsvolle rijst op de markt te verkopen.

Als het gaat over mannen en vrouwen in Burkina vallen er soms rake woorden. “Het zijn vrouwen die betalen voor het huishouden, voor het eten, het schoolgeld van de kinderen. Mannen in Burkina hebben vaak meerdere vrouwen en kijken weinig om naar de kinderen. Ze zeggen nooit “dit is mijn kind”, maar “dat is het kind van die vrouw”. Het zijn de vrouwen die zorgen voor de financiële toekomst van hun gezin. Daar moeten we ondersteunen. Als die vrouwen zich ontwikkelen, dan ontwikkelt het land zich.”

Maar accepteren de mannen dat vrouwen sterker en zelfstandiger worden? Salimata denkt even na waar ze moet beginnen. Na een lange “Bon….” wijst ze ons er eerst nog op dat we onze geesten open moeten houden voor cultuurverschillen tussen Belgen en Burkinabezen. Met haar organisatie probeert ze vooral jonge koppels te sensibiliseren. “Vrouwen werken mee op het veld tot na de oogst. Dat geld is voor de man. Als vrouwen voorstomen dan hebben ze hun eigen inkomen. Er zijn twee kassa’s binnen een gezin, maar vrouwen betalen voor alles in het huishouden. We vertellen het koppel dat als een vrouw sterk is, dan is dat ook goed voor de man en voor de hele familie.”

Er worden kleine stapjes gezet, één voor één. “Een rijstboer vertelde zijn vrouwen nooit hoeveel hij verdiende of hoe hij de zaken aanpakte. Dat is één jaar helemaal fout gegaan. Alles ging mis, er was geen oogst. De vrouwen zochten samen naar oplossingen. De ene had nog wat geld voor dit, de andere voor dat…. Ze hebben een plan gemaakt en het is hen gelukt om het jaar door te komen. Dat zorgde voor een mentaliteitsverandering bij de man. Nu overlegt hij. Wat gaan we dit jaar planten? Wat doen we met de opbrengst?“

De avond loopt op zijn einde. Salimata vat het nog eens samen in één zin: “de voorgestoomde rijst heeft vrouwen geëmancipeerd”. Ondertussen kijkt ze goedkeurend hoe de Belgische mannen de afwas doen.