Van 0 naar 210.000 dollar: Deze Tanzaniaanse boeren bouwen een toekomst op groenten en fruit

Tuinbouw is de snelst groeiende landbouwsector in Tanzania. De sector groeide jaarlijks met 9 tot 13%. Een van de groepen die we de afgelopen 4 jaar ondersteunden, groeide van niets tot een organisatie van meer dan 700 boeren, met een jaaromzet van $210.000. Die organisatie is Muungano Wa Vikundi Vya Horticulture, kortweg MUVIKHO. Het is hun verhaal dat ik vandaag wil delen.

MUVIKHO is een overkoepelende organisatie van verschillende boerengroepen van groentetelers. Ze hebben nu 15 groepen die de laaggelegen en de hogergelegen gebieden rond Arusha bewerken. Deze diversiteit stelt hen in staat om een verscheidenheid aan groenten te leveren aan zowel lokale als exportmarkten.

Rikolto (Vredeseilanden) ondersteunde MUVIKHO van bij de oprichting in 2012. Ons team werkte mee aan de bedrijfsplannen om zowel lokale als exportmarkten te veroveren. Onze focus ligt op passievruchten, erwten en sperziebonen. De vraag naar deze producten groeit sterk.

We hebben MUVIKHO ook gesteund om een serviceprovider voor hun leden te worden. De eerste dienst die MUVIKHO aanbood, was landbouwtechnische ondersteuning. Maar inmiddels biedt de organisatie ook ondersteuning voor marketing en het afsluiten van contracten.

Een belangrijke doorbraak kwam er in augustus 2016, toen MUVIKHO zijn eigen Global GAP-certificaat behaalde. Daarvoor verkochten ze exclusief aan het exportbedrijf dat hun Global GAP-certificaat sponsorde. Het bedrijf, als eigenaar van het certificaat, dicteerde alle voorwaarden: prijs, volumes, productieschema's. Nu hebben ze hun eigen onafhankelijke certificaat, wat betekent dat ze niet meer gebonden zijn aan één koper. MUVIKHO kan met meerdere exporteurs in zee gaan. Ze kiezen zelf degene die de beste voorwaarden bieden.

Toen boeren hoorden van de nieuwe marktkansen en de diensten van MUVIKHO, vormden er meer en meer hun eigen groep om zich aan te sluiten bij MUVIKHO. Dit is hoe MUVIKHO zo snel is gegroeid, en blijft groeien. Ze staan nu bekend als dé beweging van fruit- en groententelers.

Wanneer mensen nu over MUVIKHO praten, zien ze het natuurlijk als een succesverhaal. Toch mogen we niet vergeten hoeveel uitdagingen moesten overwonnen worden. Ten eerste wisten ze niet welke gewassen ze moesten kiezen. Nu focussen ze zich op die gewassen die goede marktkansen hebben. Ons Rikolto team hielp bij het analyseren van de markt. Daarna nodigden we agronomie-experts uit. Zelfs experts uit Kenia kwamen naar Arusha, omdat sommige gewassen zoals passievruchten nieuw zijn voor Tanzania.

MUVIKHO startte vervolgens voorzichtig als bedrijf en nam niet te veel risico's. Ik hielp hen bij het opzetten van hun bedrijfsmodel en om een bedrijfsplan voor vijf jaar te ontwikkelen. Een deel van dit plan is al geïmplementeerd, zoals de ontwikkeling van een systeem om kwaliteitsscores te geven aan de groenten zodat ze voldoen aan de verwachtingen van internationale kopers. Nu willen ze hun trackrecord en bedrijfsplan gebruiken om leningen van banken te krijgen om meer boeren te helpen aansluiten. Dat is echt een van de grootste beperkingen waarmee de boeren worden geconfronteerd: toegang tot kapitaal.

Onlangs bezocht ik één van de meer afgelegen boerengroepen die hun producten op de markt brengen via MUVIKHO: Umoja Machimer. Ze hebben 48 leden en de boeren telen sugar snaps (frisse, zoetige peultjes), boontjes en andere bladgroenten. Het is een prachtige plek daarboven in de heuvels. Maar deze boeren staan voor de grootste uitdagingen. Ze hebben wegen die onbegaanbaar worden bij regenval, amper toegang tot elektriciteit, geen stromend water en geen openbaar vervoer.

Ondanks die omstandigheden, konden ze met onze ondersteuning een succesvol bedrijf opbouwen. Zo produceren ze pimperwten voor supermarkten in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk. Ze verbouwen ook bladgroenten voor de versmarkt en lokale supermarkten.

Hoe zijn ze erin geslaagd dit te bereiken? Wel, ten eerste hebben we MUVIKHO betaald om een agronoom te recruteren die de boeren trainde in het bijhouden van gegevens, goede landbouwpraktijken en het sorteren van de producten. Ten tweede hebben we Umoja Machimer ondersteund om betere contracten te onderhandelen. Uiteindelijk, toen de banden tussen Umoja en MUVIKHO sterker werden, kon MUVIKHO de contractonderhandeling namens hen doen. Vandaag betaalt MUVIKHO zelf het loon van de agronoom via de inkomsten die het van de leden krijgt voor de geleverde diensten. Dit is echt een grote stap voorwaarts.

Ik zie het als het begin van iets veel groters: de snelle groei van MUVIKHO laat zien dat boeren op zoek zijn naar een organisatie die haar belangen dient en nieuwe kansen biedt. MUVIKHO heeft boeren kunnen aantrekken omdat het goede diensten levert en hun leden in staat stelt meer macht op de markt te hebben. Ze kunnen nu kiezen met wie ze willen samenwerken op basis van een goede kennis van de markt. Ze kunnen relaties aanknopen met zowel lokale handelaars als exporteurs. De onderhandelingen gebeuren ieder seizoen. 2 tot 3 keer per jaar kunnen ze dus, indien nodig overschakelen naar een andere koper. Dat alles maakt dat de boeren van MUVIKHO tegen veel betere voorwaarden leveren.

Als ik naar de cijfers kijk, zie ik meer omzet én winst. Een groot probleem in het verleden was het zeer hoge aantal afgekeurde groenten door de kopers. Het afwijzingspercentage kan tijdens het regenseizoen oplopen tot 50%. Modderige wegen leiden tot vertragingen in het transport, wat dramatisch is voor de kwaliteit van de producten. Wanneer het aanbod hoog is aan het begin van het seizoen, vinden kopers veel excuses waarom de groenten niet voldoen aan hun kwaliteitsnormen: te rijp, vreemde kleuren, verkeerde peulgroottes,... Sommige kopers wilden bovendien de afgewezen producten niet eens teruggeven.

Dit veroorzaakte grote verliezen voor de boeren en sommige moesten noodgedwongen stoppen. Daarom steunden we de bouw van loodsen die beschikken over houtskoolkoelsystemen, waar groenten op kwaliteit worden voorgesorteerd. Dat voorkomt dat groenten bederven tijdens de lange afstanden tussen de boerderijen en de koelkamers van de exporteurs. Zo zakte het weigeringspercentage van 25% in 2013 tot 5% in 2017.

Door zich te richten op de super veeleisende exportmarkten, leerden de boeren dus heel wat bij over hoe ze een bepaalde kwaliteitsstandaard konden behalen en behouden. Het leverde hen het broodnodige extra inkomen op. Tegelijkertijd gebeurt de export via het vliegtuig, en dit heeft natuurlijk een enorme CO2 kost. Transport over zee is geen optie omdat de groenten te lang onderweg zijn en rotten. Maar om de business van Muvikiho echt duurzaam te maken, ondersteunen onze collega's de boeren om zich te richten om nieuwe markten in de regio, waar consumenten ook een hoge kwaliteit vragen en ervoor willen betalen.