Theeboeren verhogen inkomen met duurzame praktijken

Sinds 2016 trainde Rikolto in Vietnam meer dan 3.180 Vietnamese theeboeren op vlak van duurzaam landbeheer. Uit de eerste resultaten blijkt dat het inkomen van die boeren met gemiddeld 30% is gestegen. Enerzijds omdat ze hogere prijzen krijgen voor de betere kwaliteit, anderzijds omdat ze hun kosten verlaagden door het gebruik van chemicaliën fors terug te dringen. Resultaten die stilaan de hele sector in beweging zetten.

Thee is de nationale drank van Vietnam en de op één na populairste drank ter wereld. Minder en minder Vietnamese boeren zijn echter bereid om te investeren in thee omwille van de lage prijzen gedurende de afgelopen decennia. De theeproductie in Vietnam is geconcentreerd in de centrale en noordelijke hooglanden, twee gebieden die geconfronteerd worden met voedselonzekerheid en bodemdegradatie.

Het probleem van bodemerosie zal naar verwachting enkel toenemen als gevolg van klimaatverandering. De groeiende wereldwijde vraag naar thee vergroot de druk op landbouwgrond. Het hoge gebruik van chemische meststoffen en onkruidverdelgers heeft de bodem ernstig aangetast en ondermijnde de reputatie van Vietnamese thee op internationale markten, met lage prijzen tot gevolg. Beter bodembeheer kan die druk helpen verminderen, maar die technieken worden niet op grote schaal toegepast in Vietnam.

Om deze problemen aan te pakken, lanceerde Rainforest Alliance met de financiële steun van de milieu-agentschap van de VN (UNEP) een vierjarig project. Het project strekt zich uit over Darjeeling (India), Assam (India), Sri Lanka, Yunnan (China) en de noordelijke hooglanden van Vietnam. Doel is om de degradatie van de bodem door theeproductie in Azië te verminderen door boeren te ondersteunen bij het toepassen van duurzaam beheer van hun land. Maar ook de theesector en de regeringsleiders moeten hun verantwoordelijkheid nemen door te werken aan stabiele contracten en het vergroten van de technische kennis bij de boeren.

In een eerste fase tussen 2013 en 2015, heb ik theefabrieken en boeren begeleid om hen klaar te maken voor de certificering door Rainforest Alliance. Eind 2015 nam Rikolto de rol op van nationale coördinator voor Vietnam. We focusten op het weerbaarder maken van landbouwers en het beschermen van het milieu door de bodemvruchtbaarheid te herstellen. Maar ook op het besparen van water, het verhogen van de biodiversiteit en het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.

We vertrokken van de eeuwenoude kennis van boeren om hun gronden duurzaam te beheren, bijvoorbeeld om erosie tegen te gaan. Zo hielden we tal van lokale praktijken tegen het licht. 8 praktijken werden gedocumenteerd en verwerkt in het project.

• Het inrichten van de theevelden om bodemerosie te voorkomen.
• Combinatieteelt van jonge theestruiken met stikstoffixerende planten om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en extra inkomensmogelijkheden voor boeren te creëren.
• Het aanplanten van heggen om het water op het veld te houden en zo tegelijk een biotoop te creëren voor insecten die theestruiken beschermen tegen plagen.
• Het gebruik van bodembedekking om erosie tegen te gaan en de behoefte aan chemische meststoffen te verminderen.
• De aanmaak van groene mest om het humusgehalte in de bodem te verhogen.
• Het planten van schaduwbomen om de temperatuur en het vochtniveau constant te houden.
• Het aanbrengen van compost om de voedingsstoffen in de bodem te verhogen.

Met een "Training of Trainers" (ToT)-benadering creëerde Rikolto een groep van 23 gekwalificeerde trainers om theeboeren in de provincies Yen Bai, Lai Chau en Thai Nguyen op te leiden. Onder hen jonge medewerkers van lokale theefabrieken, een coöperatie en een overheidsdienst. Zij trokken er op uit om 3.182 boeren op te leiden voor duurzame theeproductie. Dat deden ze met behulp van de Farmer Field School-methodologie (FFS), waarbij nieuwe technieken op het veld gedemonstreerd en aangeleerd worden. Rikolto legde hiervoor demonstratievelden aan en ontwierp een poster die werd verspreid onder ongeveer 4.000 boeren om hen te herinneren aan wat van belang is voor een goed bodembeheer.

Uit de evaluatie van het project blijkt dat de invoering van duurzame landbouwpraktijken leidde tot een vermindering van de hoeveelheid gebruikte chemicaliën en… een betere kwaliteit van verse theebladeren. Een kwaliteit waar ook een hogere prijs voor betaald wordt, waardoor het gemiddelde inkomen van de boeren in Lai Chau, Yen Bai en de Thai Nguyen met 30% is gestegen.

Toch zijn er nog belangrijke obstakels die de algemene toepassing van de goede landbouwpraktijken hinderen. De aanbevolen manier van werken is vaak arbeidsintensief en kortetermijndenken doet boeren nog te vaak naar herbiciden grijpen; het beleid op provinciaal niveau loopt achter en het aanbrengen van compost op steile percelen is soms zeer moeilijk.

Als ik terugkijk, zie ik enkele sleutelfactoren die ons werk van de voorbije jaren tot een succes maakten:

• Door te vertrekken van lokale kennis, sloten de aangeleerde praktijken goed aan op de leefwereld van de boeren.
• De geselecteerde praktijken waren niet moeilijk toe te passen vanuit technisch oogpunt. Hoewel ze arbeidsintensief zijn, zijn ze goedkoop en gemakkelijk in gebruik.
• Er was al een handelsrelatie tussen de 3 thee-bedrijven in het project en de boeren. De bedrijven stelden ook zelf hun expertise ter beschikking. Dat maakte het gemakkelijk om de boeren gemotiveerd te houden.
• Overheid, theebedrijven en boeren waren vanaf de planningsfase betrokken, waardoor hun engagement van bij de start hoog lag.
• Het inzicht bij de boeren dat de vraag in de markt evolueert naar thee van hoge kwaliteit, overtuigde hen om hun manier van werken aan te passen.

Het project was ook gunstig voor theebedrijven die hogere kwaliteit thee konden verzekeren voor hun markten in onder andere Europa, China, Taiwan en Rusland.

Nu de effectiviteit van onze aanpak is gebleken, is het aan nationale en provinciale overheden om deze inzichten te integreren in hun beleid. Daarom organiseerde Rikolto op 26 en 27 december 2017 een workshop om ervaringen uit te wisselen en plannen te maken voor de uitbreiding van duurzame praktijken rond bodembeheer in heel Vietnam.

Het evenement bracht vertegenwoordigers van de Vietnam Tea Association (VITAS), Rainforest Alliance, de ministeries van Landbouw en Plattelandsontwikkeling van de provincies Thai Nguyen en Lai Chau en de theebedrijven samen. Na een studiereis langs theevelden om meer te weten te komen over de belangrijkste impact van het project, was het enthousiasme bij de deelnemers gewekt om de praktijken in hun provincie te repliceren.

In de provincie Thai Nguyen zal de regering 1 miljard VND (ongeveer 44.000 dollar) verstrekken aan hun dienst gewasproductie en -bescherming voor de algemene introductie van praktijken rond bodembeheer. In een beleidsbrief beveelt de Nationale Stuurgroep Duurzame Theeontwikkeling het Vietnamese Ministerie van Landbouw en Plattelandsontwikkeling aan om de praktijken om te zetten in nationaal beleid.

Het project loopt officieel in maart 2018 ten einde, maar ik ben ervan overtuigd dat we dankzij deze strategie een blijvende impact hebben gehad. Impact die het meest tastbaar is voor boeren en boerinnen die weer toekomst zien in dit mooie product.