Senegalese sesam, open u !

Ondanks de sterke vraag naar sesam, slaagden de boeren en boerinnen er de afgelopen decennia niet in om van sesam een rendabel product te maken. Verschillende producentenorganisaties zagen het licht en verdwenen weer. UGAN leek de enige die het hoofd boven water kon houden en met die organisatie ging VECO in 2007 in zee. Op dat moment verkocht elke sesamboer individueel zijn onverwerkte sesamzaadjes aan de meest biedende handelaar die in zijn dorp op bezoek kwam. De gemiddelde prijs was 200 FCFA (0,30 euro) per kilogram.

Vredeseilanden en UGAN hadden van bij de start een duidelijk doel voor ogen: de sesamzaadjes van de boeren verzamelen en zo grote hoeveelheden sesamzaadjes of sesamolie op de markt brengen aan een veel betere prijs. Ondertussen staan de 3700 leden van UGAN al een stuk sterker op de markt. Het resultaat van een heel aantal zaken die de afgelopen jaren aangepakt werden.

Amadou Ba: “Het nieuwe zaaigoed is ideaal, maar nog niet iedereen heeft het”

In de eerste periode ondersteunde Vredeseilanden UGAN vooral om de opbrengst op de sesamvelden te verhogen. Ze haalden in het begin nauwelijks een rendement 200 kg per ha, terwijl gemakkelijk het dubbele mogelijk is. Op het juiste moment oogsten kan bv. al een heel verschil maken, maar ook kwaliteitsvolle zaden zijn essentieel op een goeie productie te halen. En als boeren in groep willen verkopen, moeten ze ook allemaal dezelfde variëteit kweken. Daarom werd beslist om een aantal leden van UGAN op te leiden om zaden te kweken. Die zaadteelt gebeurt in het seizoen dat er geen sesam om de velden staat, wat UGAN toelaat om meteen aan het begin van het seizoen de zaden te verdelen. Zo kunnen alle leden ook sneller te oogsten én er zeker van dat de zaden van goeie kwaliteit zijn (in tegenstelling tot de aangekochte zaden waarvan boeren de oorsprong niet kennen). Nu zijn er 25 groepen die samen 25 ha hebben om zaad op te telen.

Ibra Samaké: “Iedereen verkoopt samen, ik voel me beschermd”

Dit alles wierp z’n vruchten af: in 2011 kende de sesamteelt een echte ‘boost’. Voor het eerst konden de boeren een homogene variëteit inzaaien en dus sesam gezamenlijk op de markt brengen. Het jaar voordien werd ook een commissie voor de verkoop opgericht (samengesteld uit leden van UGAN die de prijs van sesam onderhandelen). Die draait goed. Ze konden tijdens het eerste jaar een contract voor 70 ton sesam afsluiten met ANI (African Natural Ingredient) aan 300 FCFA/kg (0,46 euro) én ze hebben een kredietinstelling kunnen overtuigen om 13 miljoen FCFA ter beschikking te stellen als rollend fonds.

In 2012 sluit UGAN een tweede contract met ANI, deze keer aan 350 CFA/kg. Alterfin verleent hen een krediet van 50 miljoen CFA om de sesam van hun leden te kunnen opkopen. Maar dan gaat het mis… Door tegenvallende oogsten in Azië is de vraag naar sesam op de West-Afrikaanse markt uitzonderlijk hoog. Dus gingen ook de prijzen de hoogte in. Sommige handelaars boden tot 475 CFA, zelfs 500 CFA per kg, wat natuurlijk veel hoger is dan de 350 CFA die UGAN onderhandeld had met ANI. In hun contract was geen enkele clausule voorzien om de prijs de heronderhandelen… En de boeren verkochten hun sesam aan de meest biedende. Voor de producenten zelf was 2012 dus een heel goed jaar, maar voor UGAN was het een tegenvaller. Zal ANI volgend jaar nog bereid zijn om een nieuw contract te tekenen? Vredeseilanden zal UGAN alvast begeleiden om dit soort situaties in de toekomst te kunnen voorkomen.

Fadou Sarr: “Ik wil mee helpen aan de ontwikkeling van m’n dorp”

Sesamolie is het belangrijkste afgeleide product van de kleine sesamzaadjes. De olie bevat vooral goeie cholesterol, en is dus goed voor de gezondheid. Maar, één van de grootste problemen om kwaliteitsvolle olie op de markt te brengen, is het gebrek aan performante oliepersen die toelaten om kwaliteitsolie op de markt te brengen. Dit zal ook het inkomen van de vrouwen verbeteren, want het zijn vooral zij die voor de verwerking instaan.

Na een lange zoektocht naar geschikte oliepersen (in Kenia en Mali), beschikt UGAN sinds december 2012 over twee types oliepersen: een elektrische pers die in het nieuwe verwerkingsfabriekje van UGAN is geïnstalleerd, en manuele persen die door vrouwengroepen in de dorpen worden gebruikt. In samenwerking met Ex-Change is er een businessplan en een marktingplan afgewerkt om de verwerkingseenheid tot een succesvol bedrijfje uit te bouwen.

Mevrouw Drame: “Sesam is een gezond basisingrediënt voor vinaigrettes”

De laatste jaren daalde de lokale sesamconsumptie ten voordele van importproducten zoals Thaise geparfumeerde rijst en nieuwe voedingsgewoonten. Maar de lokale granen lijken toch terug populair te worden, dankzij enerzijds overheidsinitiatieven en anderzijds de kleine boeren die zich inzetten om hun productiewmethodes en tradities te behouden.

Vredeseilanden koos de Technische Opleidingscentra voor vrouwen (Centres d’Enseignement technique Féminin of CETF) als partner om sesam extra te promoten en zo traditionele recepten te doen heropleven. Deze centra geven opleidingen voor vrouwen, o.a. horecaopleidingen tot chef-kok en restauranthouder. We brachten de sesamverwerkers met de studenten in contact om nieuwe recepten te ontwikkelen. Zo kunnen zij hun klanten (en daarna de grote massa) laten proeven van dit soms nog onbekend product. De vrouwen van CETF ontwikkelden een twintigtal recepten die ze neerschreven in een kookboekje. Dit zal ter beschikking gesteld worden van alle technische centra (CETF) en de vrouwen die sesam verwerken.

Sesamboeren groeperen zich

De ervaringen van UGAN zullen in de toekomst hopelijk ook beter doorstromen naar andere Senegalese organisaties, want sinds een paar jaar is de « Fédération Nationale des Productrices et Producteurs de Sésame (FENPROSE) » nieuw leven ingeblazen. UGAN levert de voorzitter van FENPROSE. Zij vragen in de eerste plaats dat de Senegalese overheid meer zou investeren in onderzoek naar goede en aangepaste zaden.