Mama Lina: Vrouw, boerin, leidster

Landbouw is een mannenzaak. Althans, dat is het beeld dat ook in Indonesië overheerst. Marselina Walu, alias Mama Lina, zet dat stereotiepe beeld op zijn kop. Mama Lina is niet alleen een vrouw die boert, ze is ook voorzitster van een koffiecoöperatie in Bajawa, Ngada District, Flores, in de Indonesische provincie Oost Nusa Tenggara.

Boer worden is niet de typische droom van de meeste Indonesiërs: het is iets wat je wordt als je geen andere keuze hebt. Het is ook ongewoon dat een vrouw boert. In Indonesië is de landbouw een mannenwereld en hoewel vrouwen er traditioneel bij betrokken zijn, krijgen ze meestal de bijrol van helpster van hun echtgenoot. Mama Lina wou ook nooit landbouwster worden. Maar eenmaal ze er met beide voeten in stond, vond ze niet alleen haar ware passie, maar ook haar natuurlijk talent voor leiderschap.

Mama Lina verliet enkele jaren geleden haar dorp om school te lopen in Labuan Bajo, aan de westkust van Flores Island. Nadat ze haar diploma behaalde, werkte ze een jaar als verzekeringsagente voor Jiwasraya Insurance. Dan keerde ze terug naar Labuan Bajo om voor een Japans bedrijf te werken. In 2001 besloot Mama Lina eindelijk terug te keren naar haar dorp. Daar (her)ontdekte ze het boeren.

Bajawa is bekend als een van de slechts zes matriarchale gemeenschappen ter wereld. Dat betekent dat gewoonterecht en verwantschap geregeld worden volgens de vrouwelijke lijn. Op grond van deze traditie erfde Mama Lina land en een plantage van haar ouders in de streek van Wajamala. Zo begon ze samen met haar dorpsgenoten koffie te kweken.

Algauw viel haar natuurlijke leiderschap op. Door haar harde werk kreeg Mama Lina het vertrouwen van de gemeenschap die haar in 2002-2004 als dorpskader aanstelde. In 2005 werd ze lid van de adviesraad van Radabata, het dorp waar ze nu nog woont.

In 2007 werkte Radabata samen met de overheid van Ngada District aan een gezamenlijk project voor de ontwikkeling van koffieplantages in Wajamala. Mama Lina zag snel in dat het project een kans was om te leren en vooruit te gaan. Samen met andere boeren grepen ze de kans en richtten ze de boerengroep Poma Taka op.

Begin 2013 konden twee organisaties - Lapmas en Permata - met steun van Vredeseilanden hun werk uitbreiden naar Radabata Village. Het programma omvatte opleidingssessies in de vorm van praktijklessen.

Gedurende drie maanden leerden Mama Lina en haar collega-boerinnen koffieplanten onderhouden en kweken en ook hoe koffie te verwerken volgens de vereiste normen. UBSP Berdikari richtte met die kennis een eigen verwerkingseenheid op.

Dankzij de nieuwe dynamiek, ondering UBSP Berdikari in 2014 opnieuw een gedaanteverandering. Sindsdien is het de Kagho Masa Primary Cooperative, met Mama Lina als voorzitster. In hetzelfde jaar werden voor het eerst koffiestalen uit de verwerkingseenheid naar Jakarta gestuurd om deel te nemen aan de prestigieuze Nationale Veiling. Ze waren gekwalificeerd. Mama Lina woonde het evenement bij en nam de gelegenheid te baat om te netwerken en te lobbyen. Resultaat? De Bajawa koffie ging over de toonbank een prijs van IDR 60.000/kg (4,2 euro/kg)!

Mama Lina bleef onvermoeibaar de Bajawa koffie promoten. Ze aarzelde ook niet om haar expertise te delen met andere boeren. Ze spreidde haar vleugels uit naar naburige dorpen en raakte betrokken bij nieuwe “Farmer Field Schools”.

Kagho Masa produceert nu een specialiteitskoffie die steeds gegeerder is bij koffieliefhebbers in Jakarta, Java, Sumatra en Bali. Naast leveringen aan PT. Indokom, groeit ook de vraag bij de koffiezaken in de grote steden. Kagho Masa is nu een van de weinige coöperaties die grote hoeveelheden koffie verkoopt op zowel de lokale als internationale markt. In april 2016 kregen ze een uitstekende score op de Expo van de Specialty Coffee Association of America in Atlanta, waar koffiestalen van de coöperatie geselecteerd waren voor de International Coffee Auction.

Al die prestaties zijn het resultaat van het harde werk van alle leden van de coöperatie, maar zeker ook het product van Mama Lina's sterk leiderschap. Amper 37 jaar is ze en opgeven kent ze niet, ondanks het scepcis vanwege een aantal mannelijke coöperatieleden. Ze blijft vechten voor het welzijn van alle leden van de coöperatie en inspireert vrouwen in haar dorp om boven zichzelf uit te stijgen. Vandaag zijn er in de Kagho Masa Primary Cooperative naast Mama Lina vijf vrouwelijke kaderleden. Andere coöperaties en lokale overheidsdiensten in de naburige streken doen geregeld beroep op hun expertise: hun koffieplantages doen dienst als leerplantages.

Thuis draagt Mama Lina als alleenstaande zorg voor haar enige zoon. Maar haar buitengewone vastberadenheid en daadkracht hebben ervoor gezorgd dat zij tot nu toe de enige vrouw is die in de streek een landbouwcoöperatie leidt. De mensen vragen haar voortdurend raad, want Mama Lina houdt nooit op met studeren: ze tekent present bij alle opleidingen en neemt deel aan studiebezoeken. Zo is Mama Lina nu gediplomeerd kwaliteitscontroleur (Q-Grader), met de bevoegdheid om objectieve beoordelingen uit te voeren en de kwaliteit van koffie te scoren.

Vrouw, boerin en leidster. Dankzij Mama Lina staan steeds meer vrouwen op gelijke hoogte met mannen.

Geschreven door Fransisca Rengo, medewerkster en koffie-experte van Vredeseilanden in Indonesië op het eiland Flores