Knack bracht op 7 mei een Extra uit over Congo. Een bijlage die alvast een graad beter was dan we tot nu toe mochten lezen en zien. Als het echter over de Congolese economie gaat, is er de onvermijdelijke eregouverneur Fons Verplaetse. De macro-econoom tovert staafdiagrammen en cijfers naar voor over zwakke koopkracht, overheidsinvesteringen en snelle bevolkingsgroei. Cijfers waar de kilte van afspat: de mensen zijn met teveel, de rijke grondstoffen zijn niet aangeboord, geen kust en geen olie. Als orgelpunt zet Verplaetse de verviervoudiging van de bevolking sinds 1960 af tegen het stagnerende BBP en concludeert dus een schrijnende daling van de koopkracht.
Het is wat dit soort economen altijd doet: voortbouwen op de gemonetariseerde economie, want daar zijn cijfers van. Maar zo kunnen ze nooit de ongelooflijk groei van de informele economie en de overlevingslandbouw waarnemen. Die groeide namelijk wel. Ondanks de chaos, de uitbuiting en de afwezigheid van overheden.
Zo hebben sinds 1960 vier keer meer mensen via de landbouw gegeten, zich verplaatst en huizen gebouwd. Dat is op zich - gegeven de omstandigheden - al een wonder van veerkracht, innovatie en hard labeur. Maar daarvan zijn geen cijfers... en dus is het geen economie.
Daarmee relativeer ik niet de dagelijkse ellende die miljoenen Congolezen treft - de hongercijfers spreken voor zich. Maar de cijfereconomie drijft ons wel verder af van oplossingen voor die ellende. Want als (informele) overlevingseconomie en arme mensen-landbouw niet in de analyse zit, zit het ook niet in de oplossingen. Deze economen zijn dus verblind door hun statistische oogkleppen over inflatie en koopkracht. Hun oplossingen zijn bijgevolg al even blind: men komt bij de simpele oplossingen als exportlandbouw en vooral infrastructuur.
Niemand betwist dat die twee nodig zijn (naast goed bestuur, correcte belastingen, vorming, krediet en zoveel meer). Maar mensen als Fons Verplaetse maken dezelfde fout als de Wereldbank sinds 1980: ze zien het potentieel van de overlevingslandbouw gewoon niet. De Wereldbank is ondertussen wél wakker geworden: in een rapport van 2008 (na 26 jaar stilzwijgen over landbouw) stelde de bank dat de beste investering voor ontwikkeling wel degelijk voortbouwen is op het potentieel van die 70% van de Congolezen die aan landbouw doen.
Door te investeren in boerenorganisaties, kennisopbouw, krediet en vermarkting kunnen ze stapsgewijs evolueren naar een performante duurzame landbouw. Die landbouw is de basis van elke structurele economische ontwikkeling. In een langdurig proces van kennisopbouw hebben 400 wetenschappers onder leiding van een rits VN-instellingen deze stelling onderbouwd (IAASTD-rapport, 2009).
De cijfers en diagrammen van meneer Verplaetse die enkel de officiële economie omvatten, zijn daarentegen het begin van veel verkeerde investeringen die gebeuren boven de hoofden van gewone mensen.
Jan Aertsen, Vredeseilanden
(Verschenen in Knack 19/5/2010)