In september 2010 belandde de allereerste fairtraderijst uit de Collines van Benin in België. Twee jaar later ligt een nieuwe lading in de rekken van de Colruyt, Spar en Okay winkels. Wat hebben de boerenorganisaties in de tussentijd bijgeleerd? En wat staat er nog te gebeuren?
De rijst is afkomstig van twee boerenorganisaties uit Benin: Tchetti en Kpataba. Het afgelopen jaar hebben ze hun financieel en administratief beheer verbeterd. Er zijn extra procedures opgezet om een transparant beheer van de financiële middelen te verzekeren. De FairTrade premie heeft de boerenorganisatie van Kpataba besteed aan het beter toegankelijk maken van de rijstvelden. De boerenorganisatie van Tchetti heeft het geld op een spaarrekening geparkeerd, en wacht tot er genoeg geld is om een tractor aan te kopen.
Kwaliteitverbetering is nog steeds het sleutelwoord in dit project. Als de rijst van de velden komt, moet die gepeld worden en is het nodig om alle onzuiverheden eruit te halen: steentjes, zwarte puntjes, gele korrels, insecten etc. De eerste lading rijst bestemd voor Colruyt werd gepeld in ESOP, een klein fabriekje. Het duurde een volledige maand om 24 ton rijst te pellen en te sorteren. En nog was die eigenlijk nog niet zuiver genoeg voor de Europese markt. Rijstverwerker Boost heeft nog een extra machinale selectie moeten doorvoeren in hun installatie in België.
Frank Todekin van Kpataba vertelt: “Ons intern controlesysteem heeft ervoor gezorgd dat de kwaliteit van onze rijst verbeterd is. Door aan de eisen van de Fair Trade Labelling Organisation te moeten voldoen, hebben we veel bijgeleerd over hoe we we de rijstkwaliteit op alle niveaus beter kunnen controleren, opdat onze productie rendabel is.” Recent heeft UNIRIZ-C, de koepel van rijstorganisaties, een vorming georganiseerd om alle andere boerenorganisaties in de streek te informeren over interne controlesystemen, zodat de ervaringen van Tchetti en Kpataba verspreid worden.
Een moderne rijstfabriek
De Beninse overheid besliste om extra te investeren in de rijstteelt en bouwde het afgelopen jaar twee rijstfabrieken, waarvan één in Glazoué, de regio waar de partnerorganisaties van Vredeseilanden werken. Het is een heel moderne fabriek, met een performante optische sorteermachine die onzuiverheden herkent en eruit haalt.
UNIRIZ-C heeft een contract kunnen afsluiten met die staatsfabriek in Glazoué om de rijst voor Colruyt daar te verwerken. Het heen-en-weer-geloop heeft maanden tijd gekost: toelating vragen aan hoofdkantoor in Cotonou, de juiste ambtenaren en hun stempels te pakken krijgen, politieke inmenging counteren,... Maar uiteindelijk verkregen ze de toestemming.
In de nieuwe fabriek duurde het amper 2 dagen om 12 ton te pellen. Bovendien was de uiteindelijke kwaliteit van de rijst veel beter: minder breuk en onzuiverheden. Ook de verantwoordelijken van fabriek zelf waren heel tevreden over de samenwerking met de twee boerenorganisaties. In tegenstelling tot andere organisaties, telen de boeren van Tchetti en Kpataba eenzelfde variëteit (dus met dezelfde korrelgrootte), wat de verwerking een stuk makkelijker maakt: de machines kunnen worden immers afgesteld op 1 type korrel.
De rijstfabriek in Glazoué is nu nog eigendom van de Beninse staat, maar op papier is het de bedoeling dat de fabrieken overgenomen worden door een privébedrijf - zoals vroeger gebeurde in de katoenteelt. Hermann (van Vredeseilanden) en Faustin (van UNIRIZ-C) zochten de afgelopen maanden uit of in dit scenario ook een participatie van boerenorganisatie mogelijk zou zijn. De laatste signalen wijzen erop dat het nog zeer lang kan duren vooraleer de staat de fabriek ‘overdraagt’ en dat het moeilijk zal worden voor de boerenorganisaties om echt te gaan participeren.
Maar een performante rijstverwerkingsfabriek is cruciaal om kwaliteitsvolle rijst op de markt te kunnen brengen. UNIRIZ-C onderzoekt daarom samen met Vredeseilanden wat de beste opties zijn om zelf een fabriek op te zetten. Een mogelijke piste is de oprichting van een bedrijf waarin de boerenorganisaties participeren. Vredeseilanden organiseerde een vergadering tussen de boerenorganisaties en mogelijk geïnteresseerde “commerçants”. De komende maanden moeten alle financiële en organisatorische aspecten verder onderzocht worden.
Informatiesysteem
Inmiddels zit rijst in Benin in de lift. Ook de prijs zit goed en de verwachtingen zijn dat die niet gauw zal dalen. Dat geeft de boeren een goed kader om zich te verder te verbeteren. Zo kunnen nog belangrijke stappen gezet worden om de productie efficiënter en duurzamer te maken met betere irrigatie en compost.
UNIRIZ-C zal met steun van Vredeseilanden dit jaar een informatiesysteem opzetten dat alle gegevens bevat om een gedetailleerd productieplan op te zetten. Daarvoor moeten op regelmatige basis een aantal gegevens verzameld worden bij de boerengroepen: het aantal hectare dat bewerkt wordt, de opbrengst per hectare, het aantal personen dat in de rijstteelt actief is, het percentage van de gronden dat bewerkt wordt door mannen/vrouwen, aantal bomen langs de velden, hoeveel rijstzaad beschikbaar is per variëteit,…
Tot slot moeten de ondernemerscapaciteiten van de boerenorganisaties verder uitgebouwd worden. Goede informatie is daarbij cruciaal, niet alleen om de productie te verbeteren, maar ook om actuele kostprijs- en rendementsberekeningen te maken. “Het is goed om verder te gaan met dit project om rijst via eerlijke handel te exporteren. Het geeft onze rijst een gerenommeerde reputatie. Als we goede en kwaliteitsvolle rijst kunnen produceren, geeft ons dat mogelijkheden op de lokale markt.”
