Innovatie in de praktijk

Ondernemende boerenorganisaties moeten snel en flexibel inspelen op veranderingen en opportuniteiten. Vredeseilanden moet dus eigenlijk ook even flexibel bepaalde activiteiten kunnen financieren die buiten de lang op voorhand geplande activiteitenkalender vallen. Daarom besloot de Algemene Vergadering in juni 2011 het al jaren bestaande “innovatiefonds” een nieuwe invulling te geven en hieraan jaarlijks 200.000 euro te spenderen.

Met het fonds willen we vooral vernieuwende processen en activiteiten van onze collega’s en partnerorganisaties in het Zuiden stimuleren. Dikwijls gaat het om projecten waarvan de uitkomst onzeker is. Dat is nu eenmaal de kern van innovatie. Indien de innovatieprojecten succesvol zijn en een verdere uitwerking nodig hebben, worden ze daarna opgenomen in het ‘courante’ jaarbudget.

Tot nu toe zijn acht projecten goedgekeurd. Hieronder een korte voorstelling van drie van die projecten.

Naar een milieuvriendelijke verpakking voor gezonde groenten in Vietnam

Op de drukke markten van Vietnam moet je hard zoeken naar groenten die 100% veilig zijn voor je gezondheid. Fout en kwistig gebruik van pesticiden, vaak nog van slechte kwaliteit, maakt dat veel groenten simpelweg niet gezond zijn om op te eten. Vredeseilanden ondersteunt al een paar jaar boerengroepen die veilige groenten kweken, en samen met een consumentenorganisatie proberen we die groenten ook herkenbaar op de markt te krijgen. Met een label, met posters aan marktkraampjes, etc.

Ook met de verpakking zou een onderscheid kunnen gemaakt worden tussen de ‘gewone’ groenten en de veilige groenten. Overal in Vietnam slingeren de klassieke plastic zakjes rond, die super goedkoop zijn (1 kg kost ongeveer 1,4 euro). Een marktkraampje verbruikt gemakkelijk een paar kg plasticzakjes per dag, en tijdens TET (het maannieuwjaar) kan dat zelfs oplopen tot 10kg per dag. Al dat plastic komt gewoon in het milieu terecht, omdat de meeste Vietnamezen de zakjes gewoon op straat gooien en er geen goed systeem van afvalophaling bestaat.

De zoektocht naar een meer ecologische verpakking voor de groenten begon… Maar zo’n eco-verpakking, dat groenten vers kan houden in het warme en vochtige klimaat van Noord-Vietnam én dan ook nog eens betaalbaar is voor kleine producenten, bleek nog niet te bestaan. Na een jaar van zoeken naar de geschikte productontwikkelaars om dit te ontwikkelen en verschillende testen op markten en bij consumenten, kon de eco-verpakking geïntroduceerd worden. Op dit moment wordt nog een laatste kosten-baten analyse afgewerkt vooraleer de productie en verdeling op grotere schaal kan starten.

Duurzame asperges in Colruyt: zoeken naar nieuwe business modellen

Vredeseilanden werkte met Groep Colruyt samen in een eerste project die fair trade rijst uit Benin tot in de rekken van de supermarkt bracht. In een vervolgproject wilden we geen nieuw product introduceren, maar wel een bestaand product onder de loep nemen. Hoe zit het met de ecologische, sociale en economische duurzaamheid van dat product? En welke positie hebben kleinschalige boeren in de keten van dat product? Dat waren de vragen waar Colruyt en Vredeseilanden een antwoord op wilden vinden. Na heel wat gesprekken werd voor asperges in blik gekozen, die Colruyt o.a. invoerde uit Peru, via Scana Noliko, een verwerkend bedrijf met hoofdzetel in Bree.

In 2012 kocht Colruyt al haar groene asperge in blik, via Scana Noliko aan van een coöperatie van kleinschalige boeren (REOPA). Om dit mogelijk te maken, had REOPA speciale ondersteuning nodig en werd vooral veel geïnvesteerd in overleg doorheen de keten en een analyse van het business model van REOPA. Hiervoor was geen geld voorzien in het jaarprogramma van Vredeseilanden in Peru, en daarom werd het innovatiefonds aangesproken. Wat betreft milieu-impact blijken vooral de irrigatietechnieken nog voor verbetering vatbaar. Transport van de asperge in blik gebeurt via de boot en zo blijft de milieu-impact van het transport beperkt.

Na meer dan een jaar werk, waarin vooral een duidelijke communicatie tussen de verschillende schakels in de keten het grootste obstakel bleek, liggen de blikken asperges van REOPA in de rekken van Colruyt. De boeren van REOPA hebben hun inkomen kunnen verhogen omdat ze nu ook asperges kunnen verkopen buiten het seizoen dat ze verse asperges exporteren naar de VS. Alle partners in dit project hebben ontzettend veel geleerd. Die ervaringen zijn we nu goed aan het documenteren. Tegen de zomervakantie zal een uitgebreide case study klaar zijn. Zodat de lessen uit dit project kunnen doorstromen naar andere bedrijven, boerenorganisaties en NGO’s.

DR Congo: nieuw leven voor landbouwafval

Aan de randen van de bossen en nationale parken van het oosten van Congo zie je het onmiddellijk: gekapte bomen die langs de weg liggen, vrouwen en kinderen die het hout te voet naar de steden transporteren. Iedereen heeft dagelijks hout of houtskool nodig als brandstof voor de kookvuurtjes. De luchtkwaliteit is in sommige buurten ronduit slecht door de rook die ’s morgens en ’s avonds over de stad hangt. En natuurlijk zorgt de hele houtkap voor een enorme druk op het milieu.

Vandaar het idee om op zoek te gaan naar alternatieve brandstof. Bij het pellen van rijst en koffie bijvoorbeeld wordt met het afval (pelletjes) voorlopig niets gedaan. Wat als dit afval zou kunnen omgevormd worden tot brandstof? Dat heeft tal van voordelen:

• Het afval wordt tot nu toe gedumpt of verbrand. Als de boeren het afval echter zouden kunnen verkopen, dan kunnen ze een extraatje verdienen.
• De recyclage technologie is perfect uitvoerbaar voor vrouwen, wat hun een extra (eigen) inkomen kan bezorgen.
• Minder druk op de wouden als de houtkap kan verminderen, en dus kunnen we één van de grootste groene longen ter wereld beschermen
• Vrouwen niet meer of minder tijd moeten investeren om hout te zoeken en te vervoeren. Die tijd kunnen ze besteden aan het verkopen van brandstof uit landbouwafval of andere activiteiten.
• De as die vrijkomt bij de recyclage, kan gebruikt worden als bodemverbeteraar

Een markt voor alternatieve en goedkope brandstof is er zeker, aangezien de stad Butembo met 700.000 inwoners geen elektriciteit heeft en dus aangewezen is op andere brandstof om eten klaar te maken.

Andere projecten die financiering kregen vanuit het innovatiefonds:

• Ontwikkeling van een geïntegreerd marktinformatiesysteem voor sesam in West-Afrika
• Project om boeren weerbaarder te maken tegen klimaatverandering in zeven districten van de East Nusa Tenggara Province in Indonesië
• Project om jongeren te ondersteunen om deel te nemen aan de handel in groenten in Honduras
• Ontwikkeling van de arabica koffie keten in Noord-Kivu, Congo
• Opstart van een verwerkingsbedrijfje voor cashew in Honduras