Er zijn weinig buzzwords die zo generiek en sectoroverschrijdend klinken als 'veerkracht'. Probeer het zelf eens in een vergadering: "We moeten inzetten op veerkracht!" Leun voldaan achterover en warm uw ego aan de bewonderende stilte.
Helaas blijft het vaak bij een vage kreet zonder concrete invulling. In een paper die in juni verscheen, doen wetenschappers van de universiteit van Wageningen een poging om voorbij de vaagheid te gaan. Ze definiëren vier eigenschappen die de veerkracht van een systeem bepalen. Hoewel hun focus op voedselsystemen ligt, gaat de reikwijdte veel verder.
Veerkracht wordt gedefinieerd als de capaciteit van een systeem om zich te herstellen van een schok: een oorlog, een pandemie of een bankencrisis. Of een klimaatramp. Pijnlijk actueel. Toen ik die paper las, toonde het journaal beelden van radeloze landgenoten die hun have en goed zagen wegspoelen. Tot onze schande stelden we later vast dat de respons op die crisis op veel vlakken tekortschoot. Of anders gezegd: dat onze samenleving op veel punten veerkracht mist.
Volgens de auteurs kun je die veerkracht opkrikken door te werken aan deze vier eigenschappen:
Agency
Hebben mensen de capaciteit om zich te organiseren, acties te bedenken en uit te voeren om een schok te voorkomen, erop te anticiperen en om te gaan met de gevolgen? Denk aan burgers en hulpdiensten die snel reageren, maar ook aan ambtenaren en politici. Kunnen ze snel handelen? Of staan hiërarchieën, bureaucratie en een gebrekkige rolverdeling in de weg?
Buffering
Zijn er (reserve)middelen waarop je kunt terugvallen bij een crisis? Denk aan spaargeld, voedselvoorraden of een noodgenerator, maar ook aan spaarbekkens, dijken of overstromingsgebieden. Die zijn essentieel om de eerste klappen op te vangen, maar vaak worden ze gezien als een verliespost. Zie de afbouw van de mondmaskervoorraden en de besparingen op de civiele bescherming.